Trafik kazalarý çok sayýda can kaybýnýn yaný sýra ciddi maddi kayýplara da sebep olmaktadýr. Bu durum toplumlarý hem maddi hem de manevi olarak olumsuz etkilemektedir. Meydana gelen trafik kazalarýnýn çok büyük bir kýsmý aþýrý hýzdan kaynaklanmaktadýr. Özellikle kent içinde çok sayýda insan ve taþýt bulunmasý sebebiyle aþýrý hýz kent dýþý yollara göre daha aðýr sonuçlar doðurabilmektedir. Kent içerisinde hýz aþýmýnýn azaltýlmasý amacýyla uygulanan yöntemlerden birisi hýz kesicilerin kullanýlmasýdýr. Bu hýz kesiciler sayesinde taþýtlarýn yüksek hýzlara ulaþmalarý engellenebilmektedir. Uygulanmasý planlanan hýz kesiciler belirli standartlara uygun yapýlmadýðý takdirde hem sürücü hem de yolcu konforunu olumsuz þekilde etkilemektedir. Yapýlan bu çalýþmada Erzurum ilinde yer alan üçü hazýr tip kauçuk tümsek, beþi hýz platformu ve ikisi yükseltilmiþ yaya geçidi tipinde olmak üzere toplam 10 adet hýz kesicinin tasarým standartlarýna uygunluðu araþtýrýlmýþtýr. Hýz kesicilerin üç boyutlu gerçek þekillerini belirlemek için Cors cihazý ile hassas ölçümler yapýlmýþtýr. Deneyler her hýz kesici için iki ve dört kiþinin taþýtta olmasý kaydý ile 15- 20- 25- 30 ve 35 km/sa hýzlarda yapýlmýþtýr. Ývme ölçümleri için Sensebox 70x3 üç eksenli ivmeölçer kullanýlmýþtýr. Titreþim ölçümleri sonucunda sadece bir adet hýz kesicinin konfor þartlarýna uygun olduðu ortaya konmuþtur. Mevcut diðer hýz kesicilerin tekrar gözden geçirilip tasarým standartlarýna uygun olarak inþa edilmesinin hem sürücü hem de yolcu konforu adýna daha faydalý olacaðý belirtilmiþtir.

Ulaþým arz ve talebinin karþýlýklý ve dönüþümlü biçimde birbirlerini belirlediði düþünülür. Aslolan talebin belirlemede öncül olmasýdýr. Fakat, kentsel bölgelerde, genellikle arz yerine kullanýlan arazi kullaným deðiþkenleri bu sürecin arasýna karýþmaktadýr. Arazi kullaným deðiþkenlerini temizleyerek, bölgesel/milli arz-talep deðiþken çiftleri sebep-sonuç mekanizmasý analizinde kullanýlmýþtýr. Nesnel bir analiz için, Granger-nedensellik testi (GCT), tek-yön ve çift-yön için zaman seri veri kullanýlarak, hem öncel olan tarafýn ve en etken deðiþkenlerinin tespitinde kullanýlmýþtýr. Analizler dört seviyede yapýlmýþtýr;(a)baðýntýnýn tek-yönlü veya çift-yönlü olup olmadýðý, (b) istatistiki anlamlýlýk (c) talep vey arzýn baþlatýcý olup olmadýðý, (d) etkilerin kýsa vade veya uzun vade olup olmadýðý. Ülkemizin bölge istatistikleri ile GCT sonuçlarý göstermiþtir ki, arz-talep etkileþimi tartýþmasýna açýklýk getirebilecek þekilde tek-yön iliþkide arz tarafý deðiþkenleri özellikle demiyollarý bakýmýndan daha önceldir. Buna mukabil, uzun vadede anlamlý sonuçlar hemen hemen yoktur. Sonuçta, çift-yönlü iliþkiler banliyö tren ulaþýmýnda gözlemlenmiþtir. Yatýrýmlar mutlaka talep bilgisi doðrultusunda olmalýdýr. Genellikle, arz etkileri (bilhassa demiryolu ve kaaryolunda) uzun vadede kaybolma eðilimindedir. Hala, arz/talep nedenselliðinde hangisinin baþat ve nedensellik yönlenimi konusunda genel bir hükme varýlamamaktadýr. Deðiþen koþullara göre sürecin karmaþýk doðasý etkin olmaktadýr

Dinamik kablosuz þarj istasyonlarý, elektrikli araçlarýn sýnýrlý pil kapasitesinin menzil sorununa potansiyel bir çözümdür. Ancak bu istasyonlarýn altyapýsý maliyetli olduðundan, istasyonlarýn kablosuz þarj hatlarýnýn (WCT) konumlandýrýlmasý önemlidir. Bu çalýþma, sinyalize koridorlarda þarj istasyonlarýnýn konumlandýrýlmasý ve boyutlandýrýlmasý için iki farklý grupta stratejiler önermektedir. Ýlk grup önceden tanýmlanmýþ iki stratejiden oluþurken, ikincisi Gri Kurt Optimizasyonu (GWO) ve Balina Optimizasyon Algoritmasý (WOA) kullanan stratejileri içerir. Bu stratejilerin performansý, çeþitli BEV oranlarý (rEV) ve maksimum WCT uzunluklarý dikkate alýnarak test edildi. Analiz sonuçlarý, incelenen vakalarýn çoðunda GWO ve WOA'ya yüksek verimli yerleþim planlarý sunulduðunu gösterdi. Ancak þaþýrtýcý bir þekilde artan rEV ile önceden tanýmlanmýþ stratejiler bazý durumlarda GWO ve WOA'dan daha iyi performans gösterdi. Bir diðer dikkat çekici bulgu ise koridor giriþlerinde daha fazla WCT kullanýlarak istasyonun verimliliðinin artýrýlabileceðidir. Bu çalýþma, kavþak koridorlarý için kablosuz þarj istasyonlarýnýn konumlandýrýlmasý ve boyutlandýrýlmasý sorununun çözümüne katký potansiyeline sahip ve önceki çalýþmalarda vurgulanmayan sonuçlar sunmaktadýr.

Beton veya betonarme yapýlarýn zararlý kimyasal etkiler altýnda dayanýklýlýðý çok büyük oranda beton malzemesinin geçirimliliðine baðlýdýr. Diðer yandan betonun geçirimliliðinin deðerlendirilmesinde kullanýlabilecek birçok deneysel yöntem mevcuttur. Sunulan çalýþma kapsamýnda farklý çimento türleri ile üretilmiþ ve ayrýca üretiminde mineral katký olarak uçucu kül kullanýlmýþ betonlarýn farklý deney yöntemleri ile ölçülmüþ geçirimlilik sonuçlarý incelenmiþtir. Katkýlý çimentolar ile üretilmiþ betonlar ve üretiminde çimento ile birlikte uçucu kül kullanýlmýþ betonlar geçirimlilik açýsýndan oldukça iyi performans göstermiþtir. Deneysel çalýþma sonuçlarý, klor geçirimlilik, rezistivite, su emme ve basýnçlý su iþleme derinliði ölçümlerinin, ayný dayaným seviyesindeki betonlarýn geçirimlilik farklýlýklarýný ortaya koymak için kullanýlabileceðini, hava geçirimlilik ve ultrases hýzý deneylerinin, ayný dayaným seviyesindeki betonlarýn geçirimlilik farklýlýklarýný ortaya koymak için yetersiz kaldýðýný göstermiþtir.

Bu çalýþmada, polietilen ve kalsiyum karnonat bileþiði (PEC) modifiyeli bitümünün sýcaklýk duyarlýlýðý ve depolama stabilitesi incelenmiþtir. PEC bitüm aðýrlýðýnca %3, %6, %9, %12 ve %15 oranlarýnda kullanýlmýþtýr. PEC modifiyeli baðlayýcýlarýn özellikleri, %4 styrene-butadiene-styrene (SBS) modifiyeli baðlayýcý ile kýyaslanmýþtýr. Baðlayýcýlarýn sýcaklýk hassasiyetini belirlemek için penetrasyon, yumuþama noktasý ve dönel viskozimetre deneyleri uygulanmýþtýr. Baðlayýcýlara depolama sonrasý yumuþama noktasý ve dinamik kayma reometresi deneyleri uygulanmýþtýr. Ayrýca baðlayýcýlarýn yaklaþýk maliyetleri yardýmýyla performans / maliyet iliþkisi belirlenmiþtir. Deney sonuçlarýna göre; %15 PEC içeren baðlayýcý düþük sýcaklýk hassasiyeti ile ön plana çýkmýþtýr. PEC modifiyeli baðlayýcýlarda %6’dan daha fazla katký içeriðinde depolama sonrasý önemli derecede faz ayrýmý olduðu belirlenmiþtir. Baðlayýcýlarýn performans ve maliyetleri birlikte deðerlendirildiðinde %6 PEC içeren baðlayýcýnýn %4 SBS modifikasyonu ile sýcaklýk hassasiyeti, depolama stabilitesi ve ekonomik bakýmdan benzer performansa sahip olduðu tespit edilmiþtir.

Günümüz inþaat sektörü geliþen teknolojiyle birlikte deðiþim göstermekte ve geliþmektedir. En önemli teknolojik deðiþimlerden birisi Yapý Bilgi Modelleme (BIM) sistemidir. Mühendislik hizmetlerine ek olarak danýþmanlýk hizmetlerini de içeren CM hizmetlerinde de BIM sisteminin benimsenmesi elzemdir. Bu çalýþmada CM hizmetlerinde BIM sisteminin kullanýlmasýnýn faydalarý, zorluklarý ve inþaat yöneticisinin görevleri belirlenerek bu sisteminin kullanýlmasýnýn gerekliliði incelenmesi amaçlanmýþtýr. Bu baðlamda geliþmekte olan bir ülke olan Türkiye'deki inþaat projelerinde BIM sisteminin CM hizmetlerinde uygulanmasýna iliþkin profesyonel CM firmalarýna anket düzenlenmiþ ve analiz edilmiþtir. Analiz sonuçlarýna göre özellikle eðitimli eleman eksikliði en önemli zorluk olarak ortaya çýkmasýna raðmen paydaþlar arasýnda iletiþim ve koordinasyonun artmasý ve çakýþma analizi ile tasarým hatalarýnýn azaltýlmasý en önemli faydalar olarak belirlenmiþtir. Ayrýca Ýnþaat Yöneticisinin BIM sistemi kullanýmýndaki görevleri önem derecesine göre sýralanmýþtýr. Bu çalýþma CM hizmetlerinde BIM sisteminin uygulanmasýna yönelik hazýrlanmýþ öncü çalýþmalardan biridir. Elde edilen sonuçlar ýþýðýnda BIM sisteminin CM hizmetlerinde kullanýmý için yasal düzenlemeler, standartlar, sözleþmeler ve yürütme planlarý oluþturulabilir. Dolayýsýyla bu çalýþmanýn, BIM sisteminin CM hizmetlerine entegrasyonunda yapý üretimi paydaþlarýna katký saðlayacaðý umulmaktadýr.

Isparta civarýndaki Geç Miyosen’de baþlayan ve Pliyo-Kuvaterner boyunca devam eden asidik volkanizmanýn son ürünleri þeklinde gözlenen silisçe zengin çözeltiler Keçiborlu (Isparta) kükürt yataðý çevresinde gözlenen ana fay boyunca etkilidir. Bundan dolayý, opal oluþumlarý bu zayýf zonun yakýn çevresinde yoðun olarak gözlenir. Opal oluþumlarý, gri, bej, sarýmsý, kýrmýzýmsý, siyahýmsý gibi çeþitli renklerdedir. Masif yapýlý, yer yer bant þeklinde gözlenen opaller keskin kenarlý, konkoidal kýrýnýmlý, yarý saydam, mat, yaðýmsý parlak yüzeyli opaller ise yer yer demiroksitleþmiþtir. Bazý opallerin breþik kayaç parçalarý içerdiði gözlenmektedir. Opal oluþumlarýnýn sahadaki lokasyonlarý tespit edilmiþ ve temsili örnekler kullanýlarak, söz konusu örneklerin ince kesit, SEM analizleri ile yapýsal ve dokusal özellikleri, XRD ve FTIR analizleri ile mineral birliktelikleri belirlenmiþtir. Jeokimyasal bulgular ile kimyasal bileþimleri ortaya konmuþtur. Ýncekesitleri çalýþmalarýnda hidrotermal çözeltilerin etkisiyle ilksel özelliklerini kaybederek opalleþmiþ örneklerin yer yer demiroksitleþmiþ, laminalanma kazanmýþ olduklarý ve killeþmenin de olduðu gözlenmiþtir. Manyetit ve hematit gibi opak mineral içermektedirler. SEM görüntülerinde amorf, taneli, çöl gülü ve lepisfer gibi farklý mikro dokular gözlenmiþtir. XRD ve FTIR analizlerinde opallerin çoðunun Opal CT ve bir kýsmýnýn da Opal C türünde olduðu tespit edilmiþtir. Jeokimyasal analizler sonucunda Ba <120 ppm ve Ca >200 ppm miktarlarý, LOI deðerlerinin dikkate deðer deðiþimi, gerekse de C/T oraný ile Ga arasýndaki nispi iliþki ile hidrotermal alterasyonlar dikkate alýndýðýnda Keçiborlu opallerinin magmatik kökenlidir.

Karstlaþabilen kayaç sýnýflamasýna giren karbonatlý kayaçlardan kireçtaþlarý, Antalya kompleksi içerisinde yaygýn olarak bulunurlar. Kireçtaþlarýnýn oluþumunda meydana gelen elementel iliþkilerin istatistiksel metotlar kullanýlarak yorumlanmasý, ortamdaki paleo-redoks durumlarýnýn yorumlanmasý ve diyajenetik koþullarýn anlaþýlabilmesi için önem arz etmektedir. Çalýþmada, Susuzdað Formasyonu içerisinde bulunan kireçtaþlarýndan derlenen örnekler XRF yöntemiyle analiz edilmiþtir. Ayrýca, kireçtaþý numunelerinden ince kesitler hazýrlanmýþ olup ayrýntýlý optik mikroskop çalýþmalarý ile formasyonun mineralojik özellikleri belirlenmiþtir. Kireçtaþlarýnýn oluþumu esnasýnda zenginleþme gösteren içeriklerin sýralanýmý “SiO2, MgO, Al2O3, K2O, TiO2 Fe2O3, SO3, Pb, Th, U, Sr, Mn ve Co” þeklindedir. Bölgesel ölçekte K2O, Al2O3 ve SiO2 elementlerinin yüksek deðerlerde bulunmasý, kireçtaþlarýnýn içerisindeki yüksek kil varlýðýný ortaya çýkarmýþtýr. Ayrýca daðýlým haritalarýndan yorumlanan Al2O3 ve TiO2 benzer lokasyonlardaki yüksek konsantrasyonlarý alüminyumoksitli ve titanyumoksitli minerallerin varlýðýna iþaret etmektedir. Baþlýca 4 faktör altýnda toplandýðý görülen kimyasal içeriklerin kümülatif deðeri %92.60 olarak hesaplanmýþtýr. Mikritik ve sparitik dokusal özellikte bulunan kireçtaþlarýnýn ince kesitlerinde foliasyon ve laminasyon gözlemlenmemiþtir. Ayrýca kesitlerin matriks dolgularýnýn kil içerikli olduðu tek nikol görüntülerinden tespit edilmiþtir. Bölgedeki kireçtaþlarýnýn oluþumlarý esnasýnda, dehidrasyon tepkimeleri geçirerek su moleküllerini kaybedip, kaolinit mineralince zenginleþtikleri düþünülmüþtür.

Amonyak, evsel ve endüstriyel atýksularýn arýtýlmasýnda giderilmesi gereken en önemli parametrelerden biridir. Alýcý ortamlara (nehir, göl ve deniz) deþarj edilen amonyak arýtýlmazsa çevresel problemlere neden olabilir. Bu çalýþma kapsamýnda bir gaz-sývý kontaktör kullanýlarak hava sýyýrma ile amonyak giderimi üzerine pH, hava debisi, sýcaklýk ve baþlangýç amonyak konsantrasyonunun etkisi araþtýrýlmýþtýr. Kesikli iþletilen sistemde sýyýrma süresi boyunca (360 dakika) sabit pH deðerlerinde çalýþýlmýþ ve optimum pH deðeri 11 olarak belirlenmiþtir. Yüksek hava debisi ve sýcaklýðýn amonyaðýn giderim verimliliði ve genel hacimsel kütle transfer katsayýsý (KLa) üzerinde önemli etkilere sahip olduðu gösterilmiþtir. Baþlangýç amonyak konsantrasyonunun deðiþtirilmesiyle amonyak gideriminde ve KLa üzerinde dikkat çekici bir deðiþim gözlenmemiþtir. pH 11, baþlangýç amonyak konsantrasyonu 100 mg/L, hava debisi 20 L/dakika ve 55°C’de amonyaðýn tamamen giderilmesi için yaklaþýk 90 dakika gerekli olduðu belirlenmiþ ve en yüksek genel hacimsel kütle transfer katsayýsý bu iþletme deðerlerinde 0.0462 min-1 olarak belirlenmiþtir.

Bu çalýþmada Erzurum kent atmosferindeki hava kalitesinin deðiþimi; Erzurum’da hava kirliliðinin ilk kez görülmeye baþlandýðý 1978-1979 kýþ döneminden baþlayarak 2018-2019 dönemine kadar kükürt dioksit (SO2) ve çapý 10 mikrondan küçük partikül madde (PM10) parametreleri kriter olarak alýnmýþ; kent atmosferindeki nispi nem, ortalama sýcaklýk, yaðýþ, rüzgâr yönü ve hýzý gibi meteorolojik parametreler de göz önünde bulundurularak istatistiksel olarak incelenmiþtir. Bu amaçla görünürde iliþkisiz regresyon modellerinden (SUR) yararlanýlmýþtýr. Erzurum kent atmosferinde hava kalitesinin deðiþimini etkileyecek en önemli faktör 2005 yýlýnda kentsel ýsýnma amacýyla kullanýlmaya baþlanan doðal gaz olduðu için bu modellerden elde edilen sonuçlarýn doðal gaz kullanýmý ile iliþkisi belirlenmiþtir. 2005 yýlýnýn ve varsa diðer yýllarýn etkilerinin bir baþka ifade ile yapýsal kýrýlma tarihlerinin belirlenmesi amacýyla testler uygulanmýþtýr. Elde edilen sonuçlar doðal gazýn kentte yaygýnlaþmaya baþlamasýndan sonraki yýl olan 2006 yýlýnýn PM10 modelinde yaklaþýk %75 korelasyon ve 2009 yýlýnýn ise SO2 modelinde %72 korelasyon ile yüksek düzeyde anlamlý önemli bir yapýsal kýrýlma olduðunu göstermiþtir.

Bu çalýþmada, kentsel ve yarý kentsel bölgelerdeki hava ve polen örneklerinde organoklorlu pestisit (OCP) konsantrasyonlarýnýn bölgesel ve zamansal deðiþimleri ile hava/polen arasýndaki daðýlýmlarýn belirlenmesi amaçlanmýþtýr. Örnekleme periyodu boyunca hava ve polen örneklerindeki toplam 10 OCP (∑10OCP) konsantrasyonlarý kentsel örnekleme noktasý için sýrasýyla 318.2±73.7 pg/m3 ve 21.7±5.1 ng/g, yarý-kentsel örnekleme noktasý için ise sýrasýyla 390.1±103.5 pg/m3 ve 20.0±3.3 ng/g olarak belirlenmiþtir. Ayrýca α-HCH ve endosülfan-ß bileþiklerinin hem polen hem de hava örneklerinde en baskýn OCP bileþikleri olduðu belirlenmiþtir. Her iki örnekleme noktasýnda genellikle yaz aylarýnda yüksek OCP konsantrasyonlarý ölçülmüþtür. Hava ve polen arasýndaki OCP geçiþlerinin belirlenmesi için polen/hava daðýlým katsayýsý (KPA) hesaplanmýþtýr. Elde edilen sonuçlara göre, hem kentsel hem de yarý-kentsel örnekleme noktasýnda genellikle polenden dýþ ortam havasýna OCP geçiþlerinin olduðu belirlenmiþtir.

2-Methylisoborneol (2-MIB) ve geosminden kaynaklanan tat ve koku sorunu, su kaynaklarýnda görülen en yaygýn problemlerden biridir. Doðal ve antropojenik kirlik kaynaklarý neticesinde su kaynaklarý kirlenmekte ve sularda topraksý-küflü tat ve koku oluþmaktadýr. Su kaynaklarýnda tat ve koku oluþumuna neden olan antropojenik kaynaklarýn baþýnda kültür balýkçýlýðý üretim tesisleri yer almaktadýr. Bu çalýþmada, ülkemizde faaliyet gösteren ve özellikle gökkuþaðý alabalýðý üretimi gerçekleþtirilen tesislerde 2-MIB ve geosmin oluþumundan kaynaklanan tat ve koku sorununun giderimine yönelik kullanýlabilecek en iyi arýtma prosesini çok ölçütlü karar verme metotlarý (ÇÖKVM) kullanýlarak belirlenmesi amaçlanmýþtýr. Çalýþma kapsamýnda; ozon tabanlý prosesler, ultraviyole (UV) tabanlý prosesler, aktif karbon adsorbsiyonu, alüminyum koagülasyonu, kum filtrasyonu, klor, klor dioksit, potasyum permanganat, fenton tabanlý prosesler ve foto-fenton prosesleri alternatif prosesler olarak deðerlendirilmiþtir. En iyi arýtma prosesinin belirlenmesinde analitik hiyerarþi süreci (AHS) kullanýlmýþtýr. Alt kriterler olarak ise giderim performansý, güvenilirlik ve dayanýklýlýk, karmaþýklýk, planlý bakým kolaylýðý, inþa kolaylýðý, çeþitli kimyasal kullanýmý, ön arýtma gereksinimi, yan ürün oluþumu ve uygunluk belirlenmiþtir. Alt kriterlerin sýralamasýnda TOPSIS ve VIKOR karar verme modelleri kullanýlmýþtýr. TOPSIS ve VIKOR metodlarý kullanýlarak elde edilen sonuçlara göre, beton havuzlarda gökkuþaðý alabalýðý üretiminden kaynaklanan 2-MIB ve geosmin gibi tat ve koku bileþenlerinin gideriminde kullanýlabilecek en iyi arýtma yönteminin ozon tabanlý prosesler olduðu tespit edilmiþtir.

Dezenfeksiyon yan ürünleri (DYÜ), öncül maddeler ve dezenfektanlar arasýndaki reaksiyonlar sonucu oluþan mutajenik ve karsinojenik bileþiklerdir. Bu çalýþma kapsamýnda, Isparta içme suyu daðýtým sisteminden bir yýl boyunca aylýk olarak alýnan numunelerde trihalometanlar (THM) ve haloasetik asitlerin (HAA) konsantrasyonlarýnýn ve türleþmelerinin belirlenmesinin yaný sýra, yutma, dermal absorpsiyon ve inhalasyon yollarý ile karbon bazlý DYÜ’lerden kaynaklanan yaþam boyu toplam kanser riskleri hesaplanmýþtýr. THM konsantrasyonu 24-57 µg/L aralýðýnda, HAA konsantrasyonlarý ise 12-36 µg/L aralýðýnda deðiþim göstermiþtir. Çok yollu maruziyet dikkate alýnarak hesaplanan en yüksek ortalama toplam kanser risk deðeri erkekler için 8,3E-05 ve kadýnlar için ise 8,1E-05’tir. THM kanser riskine en yüksek katkýyý inhalasyon (ortalama %62), ardýndan yutma (ortalama %27) ve en düþük katkýyý dermal (ortalama %11) maruziyet oluþturmaktadýr. Isparta içme suyu daðýtým sisteminde, THM için hesaplanan kanser risk deðerleri, Amerika Birleþik Devletleri Çevre Koruma Teþkilatý (USEPA)’nýn belirlediði ihmal edilebilir risk deðerinden (1E-06) kadýnlar için 81, erkekler için ise 83 kat daha fazladýr. HAA için çoklu maruziyet yollarýndan kaynaklý ortalama toplam kanser riski erkeklerde ve kadýnlarda sýrasýyla 3,3E-05 ve 4,4E-05’dir. HAA için, ortalama toplam yaþam boyu kanser risk deðerleri USEPA’nýn belirlediði ihmal edilebilir risk deðerinden kadýnlar için 44, erkekler için 33 kat daha fazladýr.

Denitrifikasyonda inorganik elektron vericilerinin kullanýlmasý, organik elektron vericilerine göre düþük maliyetli ve daha az atýk organik kirlenme riski gibi avantajlarý nedeniyle popülerlik kazanmaktadýr. Kükürt, ototrofik denitrifikasyonda yaygýn olarak kullanýlmaktadýr, ancak asit ve sülfat üretimi, ana dezavantajlarýdýr. Gerekli alkaliniteyi saðlamak için kireçtaþý veya çözünmüþ alkalinite kaynaklarý kullanýlýr. Bu çalýþmada, çevresel etkilerini (abiyotik tükenme, küresel ýsýnma potansiyeli, ozon tabakasýnýn incelmesi, insan toksisitesi, tatlý su sucul ekotoksisitesi, deniz suyu ekotoksisitesi, karasal ekotoksisite, fotokimyasal oksidasyon (POCP), asitleþme ve ötrofikasyon) belirlemek için üç denitrifikasyon iþleminin (kireçtaþý destekli S0 bazlý, bikarbonat bazlý S0 bazlý ve metanol bazlý denitrifikasyon) yaþam döngüsü deðerlendirmesi (YDD) yapýlmýþtýr. Bu çalýþmada YDD için, SimaPro 9.1.1 yazýlýmýnýn CML 1A baseline, su ayak izi için ise AWARE V1.03 metodu kullanýlmýþtýr. Her üç grupta da baþarýyla 25 mg NO3--N/L giderimi saðlanmýþ, ancak S0 bazlý denitrifikasyonda alkalinite kaynaðý olarak NaHCO3'ün kullanýlmasý durumunda çevresel etkinin diðer proseslere göre daha yüksek olduðu belirlenmiþtir. YDD ‘ye göre çevresel etkinin en düþük olduðu durum kükürtün elektron kaynaðý olarak ve kireçtaþýnýn alkalinite kaynaðý olarak kullanýlmasýnda gerçekleþmiþtir. En yüksek çevresel etki elektrik kullanýmý kaynaklý olup, bikarbonat beslemeli grupta toplam 75.38 kg CO2 eþdeðerindeki küresel ýsýnma potansiyelinin 65 kg’lýk kýsmý elektrik kullanýmýndan kaynaklanmaktadýr. Hetetrofik denitrifikasyonda 1 kg NO3--N/m3 fonksiyonel birim için su ayak izi 24.3 m3 iken kireçtaþý ve bikarbonat bazlý ototorofiklerde sýrasýyla 30.7 m3 ve 45.1 m3 tir. Çalýþma, ototrofik denitrifikasyonun maliyet ve su kalitesi açýsýndan heterotrofik denitrifikasyona göre avantajlarý olmasýna raðmen, alkalinite kaynaðý olarak NaHCO3 kullanýmýndan kaçýnýlmasý gerektiðini göstermektedir.

Kentsel katý atýklarýn (KKA) ve kentsel atýksu arýtma çamurlarýnýn (AÇ) depolanan miktarlarýnýn azaltýlmasý hem son yýllarda oldukça gündemde olan döngüsel ekonomi kavramý açýsýndan, hem de KKA ve AÇ’lerin daha dikkatli yönetilmesi açýsýndan büyük önem taþýmaktadýr. Piroliz yöntemi bu atýklarýn birlikte arýtýlmasýný saðlamak için kullanýlabilecek en uygun yöntemlerden birisidir. Bu çalýþmada, KKA ve AÇ’lerin birlikte piroliz edilmesiyle atýklarýn faydalý ürünlere dönüþtürülmesi irdelenmiþ ve elde edilen sývý ürünün karakterizasyonu yapýlmýþtýr. Örnekler her iki atýk türünden farklý miktarlarda (aðýrlýkça %25-75 oranlarýnda) karýþtýrýlarak hazýrlanmýþtýr. Piroliz öncesi hazýrlanan analitik örneklerin nem, kül, uçucu madde, sabit karbon ve element kompozisyonu (C, H, O, N, S) tespit edilmiþtir. Aðýrlýkça farklý oranlarda hazýrlanan analitik örneklerin 400°C’de birlikte pirolizi gerçekleþtirilmiþtir. Birlikte piroliz sonrasý elde edilen sývý ürünlerin karakterizasyonu için elementel, ýsýl deðer, FT-IR ve 1H-NMR analizleri gerçekleþtirilmiþtir. Analiz sonuçlarýna göre, en yüksek sývý ürün verimi M1 kodlu (%25 KKA ve %75 AÇ’nin karýþýmý ile hazýrlanan) analitik örnekte gözlenmiþtir. Genel olarak tüm piroliz sývý ürünlerinde, büyük kýsmýn alifatik bileþiklerden oluþtuðu tespit edilmiþtir. Sürdürülebilir kentsel katý atýk yönetimi için her iki atýðýn da depolama sahalarýna gönderilmesi yerine birlikte piroliz edilerek katma deðeri olan ürünler elde edilmesi, çevresel ve ekonomik açýdan katký saðlayacak bir seçenek olarak görülmektedir.

Bu çalýþmada farklý tip iki toprak kullanýlarak hazýrlanmýþ laboratuvar ölçekli bir toprak-akifer arýtma sistemi ile ikincil arýtýlmýþ atýksulardaki azot ve fosforun toprak derinliði boyunca giderim verimi ve toprak tiplerinin arýtma verimine etkisi araþtýrýlmýþtýr. Killi týnlý toprak (KTT) ve týnlý toprak (TT) ile doldurulmuþ kolonlarda besleme atýksuyu olarak Denizli Ýli (Türkiye) kentsel atýksu arýtma tesisi çýkýþýndan alýnmýþ ikincil arýtýlmýþ kentsel atýksu kullanýlmýþtýr. Deneysel çalýþmalar sýrasýnda kolonlara takýlmýþ farklý derinliklerdeki vanalardan alýnan süzüntü numunelerinde toplam-N, toplam-P, çözünmüþ oksijen, pH ve sýcaklýk parametreleri ölçülmüþtür. 75 cm derinliðindeki son vanalardan alýnan süzüntü numunelerinde KTT’de toplam-N %50.85, toplam-P %97.07 oranýnda giderilirken TT’de bu deðerler sýrasýyla %36.72 ve %64.43 olarak hesaplanmýþtýr. Ayrýca, her iki toprak tipinde de toplam-N ve toplam-P giderimi için ilk 10 cm oldukça etkili olmuþtur. Çalýþma sonucunda TT’nin hem toplam-N hem de toplam-P gideriminde KTT’ye göre daha az etkili olduðu, her iki toprakta da derinlik arttýkça giderim veriminin de arttýðý ve deneysel çalýþmalar süresince giderim verimlerinde zamana baðlý herhangi bir azalmanýn olmadýðý görülmüþtür.

Diklofenak, insan ve veterinerlik amaçlý yaygýn kullanýlan ilaçlardan biri olmuþtur. Diklofenak’ýn çevre ve organizmalar üzerindeki olumsuz etkilerinin ortaya çýkmasýyla, araþtýrma çalýþmalarý atýksudan uzaklaþtýrýlmasýna yönelmiþtir. Atýksu ya da yüzeysel suda mikrogram düzeyindeki deriþimlerine raðmen, endokrin sistemini bozabilir, bu da üst düzey organizmalarýn metabolizmasýnda dolayýsýyla ekosistemde sorunlara yol açabilir. Bu nedenle diklofenakýn tüketiminden baþlayarak etkin diklofenak arýtýmýna, deþarj standartlarýnýn belirlenmesine ve su yaþamýnýn üst düzeyde korunmasýna kadar uzanan bir yelpazede diklofenak kontrolü için acil önlemler alýnmalýdýr. Diklofenak ile ilgili diðer bir problem ise, fotoliz ve biyolojik reaksiyonlarý ile oluþan bozunma ürünlerinin atýksu arýtma tesislerinin çýkýþýnda bulunmasýdýr. Bu dönüþüm ürünleri organizmalar için daha fazla tehdit oluþturmaktadýr. Dolayýsýyla, bu derleme makalesi diklofenakýn çevre üzerindeki olumsuz etkilerini, birincil diklofenak kaynaklarýný, hayvanlar üzerindeki endokrin bozucu etkilerini, insan vücudundaki metabolizmasýný, arýtma yaklaþýmlarýný, biyolojik ve kimyasal bozunma metabolitlerinin türünü veya dönüþüm ürünlerini vurgulamayý amaçlamaktadýr.