Spektral karýþým giderimi hiperspektral görüntülemenin temel araþtýrma alanlarýndan birisidir. Son yýllarda Negatif-olmayan Tensör Faktörizasyonuna dayalý yaklaþýmlar, bilgi kaybýna uðratmadýðý ve hiperspektral görüntüleri daha iyi temsil edebildiði için uzaktan algýlamada büyük bir önem kazanmýþtýr. Toplam Deðiþinti yaklaþýmý ise, parçalý pürüzsüzlüðü saðlarken kenar bilgisini de korumaktadýr. Öte yandan, kýzýlötesi algýlayýcýsý gözlemlenen sahne hakkýnda yükseklik bilgisini veren Dijital Yüzey Modeli verisini saðlamaktadýr. Bu çalýþmada, LiDAR Dijital Yüzey Modeli bilgisiyle Toplam Deðiþinti kýsýtý birleþtirilerek hiperspektral görüntülerin uzamsal çözünürlüðünü artýrmak için tensör faktörizasyonuna dayalý karýþým giderimi gerçekleþtirilmiþtir. Deneysel çalýþmalar simülasyon ve gerçek veri setleri üzerinde denenmiþ ve uzamsal çözünürlüðü artýrýlmýþ hiperspektral görüntüler elde edilmiþtir. Elde edilen sonuçlar, literatürdeki en yakýn çalýþma olan Toplam Deðiþinti kýsýtlý Negatif-olmayan Matris-Vektör Tensor Faktörüzasyonu yöntemi ile karþýlaþtýrýlmýþ ve önerilen yöntemin daha iyi performans sergilediði gözlemlenmiþtir.

Artan enerji ihtiyacýný karþýlayabilmek için geniþlemeye devam eden elektrik enerjisi iletim sistemi çeþitli güvenlik problemlerine sebep olmaktadýr. Þebekeye entegre edilen yeni yatýrýmlarýn bir sonucu olarak sistem eþdeðer empedansýnýn azalmasý kýsa devre akýmlarýnýn yükselmesine neden olmaktadýr. Meydana gelebilecek kýsa devre akýmlarýnýn mevcut kesicilerin kesme kapasitesini aþmasý önlem alýnmasý gereken önemli bir problemdir. Kýsa devre akýmlarýný sýnýrlandýrmak amacýyla kullanýlan yöntemlerden biri bara bölme tekniðini kullanmaktýr. Bara bölme yöntemi iki bara bulunan transformatör merkezlerinde fiderleri uygun baralara daðýtarak baralar arasýndaki baðlantýnýn kesilmesi suretiyle uygulanmaktadýr. Bara bölme yoluyla þebeke konfigürasyonunda yapýlan deðiþiklikler neticesinde her ne kadar kýsa devre akýmlarý sýnýrlandýrýlabilse de N-1 güvenliðinde bozulmalar ve güç kayýplarýnda artýþlar söz konusu olabilmektedir. Kýsa devre akýmlarýný sýnýrlandýrmak amacýyla sistem eþdeðer empedansýný yükseltmenin bir sonucu olarak güç kayýplarý da artmaktadýr. Kýsa devre akýmlarý ile güç kayýplarý arasýnda bulunan bu çýkar çatýþmasý nedeniyle iki amaç arasýnda bir denge noktasýnýn bulunmasý gerekmektedir. Bu doðrultuda çalýþmamýz kapsamýnda bara bölme optimizasyonu probleminin amaçlarý kýsa devre akýmlarý ve aktif güç kayýplarý olarak seçilmiþ ve N-1 güvenliði probleme kýsýt olarak eklenmiþtir. Problemin çözümünde Pareto-optimal kavramýný Genetik Algoritmayla birleþtiren kýsýtlý NSGA-II algoritmasý çok amaçlý bara bölme optimizasyonu problemini çözmek için kullanýlmýþtýr. Oluþturulan matematiksel model ve kullanýlan algoritma IEEE RTS 96-baralý test sisteminde uygulanmýþtýr. Elde edilen sonuçlar önerilen yaklaþýmýn kýsa devre akýmlarýný gerektiði kadar sýnýrlandýrma, güç kayýplarýnýn aþýrý yükselmesini önleme ve N-1 güvenliðini sürdürme açýsýndan þebekenin güvenli çalýþma topolojilerini elde etmede baþarýlý sonuçlar verdiðini göstermektedir.

Bu çalýþmada, çok deðiþkenli amaç fonksiyonlarýnýn (ÇDAF) performans analizi için MATLAB/Simulink ortamýnda ikinci dereceden zaman gecikmeli bir test sistemi oluþturulmuþtur. Analiz edilen amaç fonksiyonlarý, zaman aðýrlýklý mutlak hatanýn integrali, hatanýn karesinin integrali, mutlak hatanýn integrali ve zaman aðýrlýklý hatanýn karesinin integrali gibi klasik hata tabanlý amaç fonksiyonlarýnýn (KHTAF), geçici durum parametreleri yüzde aþma ve yerleþme zamaný ile toplamýndan elde edilmiþtir. Fonksiyonlarda yüzde aþma ve yerleþme zamaný sýrasýyla w1 ve w2 katsayýlarý ile aðýrlýklandýrýlmýþtýr. Sistemin kontrolü oransal integral türev (OÝT) denetleyici ile yapýlmýþtýr. OÝT denetleyicinin parametreleri radyal hareket optimizasyonu (RHO) kullanýlarak ayarlanmýþtýr. Çalýþmada ÇDAF’lerin performansýný göstermek için yerleþme süresi, maksimum yüzde aþma, yükselme süresi, tepe süresi ve kalýcý durum hatasý bilgileri sayýsal ve görsel olarak sunulmuþtur. Elde edilen sonuçlar ÇDAF’lerin yerleþme süresi ve aþma deðeri bakýmýndan KHTAF’lere göre daha iyi performansa sahip olduðunu açýkça göstermektedir. Ayný zamanda RHO algoritmasý ilk yedi yinelemede optimal çözüme ulaþarak saðlam yakýnsama oraný ve hýzýna sahip olduðunu kanýtlamýþtýr.

Öðrencilere yönelik burslar, devlet veya kurumlar tarafýndan saðlanan mali desteklerdir. Saðlanan bursun gerekliliklerini baþarýyla yerine getirmek için gerekli olan bilgi, beceri ve yeteneklere sahip çok sayýda rakip öðrenci olabilir. Bu nedenle, burs saðlayýcýlar için birden fazla baþvuru arasýndan en uygun öðrencileri seçmek zordur. Bu çalýþmada, burs seçimi karmaþýk bir karar verme problemi olarak ele alýnmýþ ve bu problem, Çok Kriterli Karar Verme (ÇKKV) yönteminlerinden olan En Ýyi-En Kötü Yöntemi (BWM) ve Birleþik Uzlaþma Çözümü (CoCoSo yöntemi) birlikte kullanýlarak çözülmüþtür. Bu yöntemlerin burslu öðrenci seçme problemine uygulanabilirliði, gerçek bir problemin çözümü ile gösterilmiþtir. Problem, grup karar verme problemi olarak tasarlanmýþtýr. Problemde kriterlerin aðýrlýklarý, Analitik Hiyerarþi Süreci yönteminin geliþtirilmiþ bir hali olan BWM ile hesaplanmýþtýr. Ayný zamanda, karar vericilerin en iyi ve en kötü kriterlerinin ortak ve tek olmadýðý probleme bir çözüm önerilmiþtir. Öte yandan, baþvuran adaylarýn sýralamalarý için CoCoSo yöntemi kullanýlmýþtýr. Bu çalýþma ile bursiyer seçim problem, ilk kez BWM ve CoCoSo yöntemleri ile çözülmüþtür. Çalýþmadan elde edilen tatmin edici sonuçlar, bir dizi aday veya alternatif arasýndan en iyi adayý veya alternatifi sýralamak ya da seçmek için BWM ve CoCoSo yöntemlerinin birlikte kullanýmýnýn uygun ve etkili bir yaklaþým olacaðýný göstermektedir.

Aralýk 2019 tarihinde ortaya çýkan ve halen etkisini devam ettiren COVID-19 salgýnýnýn ardýndan neredeyse tüm ülkeler virüsün yayýlmasýný kontrol altýna almak için katý önlemler uygulamak zorunda kalmýþtýr. COVID-19’un yayýlým hýzýna etki eden çok sayýda kriter olmasý ve en etkili kriterlerin belirlenememesi yayýlýmýn, dolayýsýyla pozitif vaka ve ölüm sayýsýnýn artmasýna neden olmaktadýr. Uzmanlarýn yayýlýmý azaltabilmesi yayýlýmý etkileyen kriterlerin belirlenmesine baðlýdýr. Bu nedenle çalýþmada; öncelikle yayýlým hýzýna etki eden kriterlere ait aðýrlýklar çok kriterli karar verme yöntemi olan tam tutarlýlýk yöntemi (FUCOM) kullanýlarak belirlenmiþ, elde edilen kriter aðýrlýklarý baz alýnarak yayýlýmý en çok etkileyen kriterler Pareto analizi ile tespit edilmiþtir. Daha sonra elde edilen kriter baz alýnarak rassal orman (RO) yöntemiyle onaylanmýþ vaka sayýlarý tahmin edilmiþtir. RO yöntemine ait performans kriterleri deðerleri; yapay sinir aðý, karar aðacý ve destek vektör makinasý gibi farklý yapay zeka yöntemleri ile karþýlaþtýrýlmýþtýr. RO yönteminin; RMSE (3247), MAE (1714) ve RRSE (0.374) hata deðerleriyle ve %92.9 gibi yüksek tahmin baþarýsý ile daha iyi deðerler verdiði görülmüþtür.

Ultrasonik Kayma Dalgalarý Tomografisi (UKDT) yapýdaki nesneleri, ara yüzleri ve anomalileri tespit etmek için ultrasonik kayma dalgalarý kullanan modern bir tahribatsýz yöntemi olarak önerilmektedir. Bu yöntem sayesinde yapýnýn tamamýnýn hýzlý ve ekonomik bir þekilde hiçbir elemana zarar vermeden incelenebilmesine olanak tanýnmaktadýr. Bu þekilde yapý elemanlarýnda kayma dalgalarýnýn ultrasonik geçiþ özellikleri üç boyutlu olarak görselleþtirilebilmektedir. Bu çalýþmada betonun UKDT ile incelenmesinde frekansýn etkisi üzerine yapýlan deneysel çalýþma sonucunda elde edilen bulgular sunulmuþtur. Deneysel çalýþmalarda kullanýlan cihazda 24 adet transdüser bulunur ve cihazýn çalýþma frekans aralýðý 25-250 kHz’dir. Deneyler için laboratuvarda 50x50x22 cm boyutlarýnda üç adet beton numune üretilmiþtir. Donatý ve kusurlarý temsil etmesi amacýyla beton numunelerin içerisine farklý malzemeler yerleþtirilmiþtir. Her bir numune üzerinde dört farklý frekans deðerinde (25-50-100-200 kHz) deneyler yapýlmýþtýr. Deneyler sonucunda her bir frekans deðerinde elde edilen tomografik kesitler ile numuneler içerisine yerleþtirilen, tip, ebat ve yerleþimleri bilinen donatý ve kusurlar eþleþtirilmeye çalýþýlmýþtýr. Bu çalýþmada elde edilen sonuçlara göre, uygulanan beton malzemelerde UKDT yöntemi ile yapýlacak olan deneylerde, aranan kusurun özelliklerine göre, uygulanan frekans deðerinin sonucun doðruluðuna etkisinin deðiþtiði sonucuna varýlmýþtýr. 25 kHz ve 50 kHz frekanslarýnda yapýlan deneylerde numunelerin içerisine yerleþtirilen malzeme boyutlarýnýn belirlenmesini gerçeðe yakýn doðrulukla belirleyebilmekteyken 100 kHz ve 200 kHz deðerleri ise sadece numune boyutlarýnýn yani beton elemanýn sýnýrlarýnýn belirlenmesi için yeterli olabilmiþtir.

Dayanýmý yüksek ve hafif yüksek mukavemetli çelikler, otomotiv sektöründe yaygýn olarak kullanýlmaktadýr. Yüksek mukavemetli saclarýn þekillendirilmesinde geri yaylanma, yýrtýlma ve incelme kadar önemli bir problemdir. Bu çalýþmada, SCGADUB1180 yüksek mukavemetli sacýnýn çekme testleri yapýlarak mekanik özellikleri tanýmlanmýþ ve V büküm prosesinde, zýmba hýzý, kalýp açýsý, ütüleme süresi, hadde yönü parametrelerinin geri yaylanmaya etkisi deneysel olarak araþtýrýlmýþtýr. Literatürde, SCGADUB1180 yüksek mukavemetli sacýnýn þekillendirilmesi ve geri yaylanma davranýþlarý üzerine araþtýrmaya rastlanmamýþtýr. Araþtýrma sonucunda, zýmba hýzýnýn artmasýyla geri yaylanma miktarlarý artmýþtýr. Ütüleme süresinin artmasýyla geri yaylanma miktarý azalmýþtýr. O° hadde yönünde en az geri yaylanmalar görülmüþtür. Kalýp açýsýnýn artmasýyla geri yaylanma miktarlarý artmýþtýr. Elde edilen deneysel sonuçlar, yüksek mukavemetli saclarýn geri yaylanma davranýþlarýn tahmin edilip, bükme prosesinde mekanik davranýþlarýnýn anlaþýlmasýna fayda saðlayacaktýr. Bu faktörlerin kalýp tasarýmý ve proses oluþumu sýrasýnda dikkate alýnmasý final parça tasarýmýnda baþarýlý sonuçlarýn alýnmasýna yardýmcý olacaktýr.

Bu çalýþmada yüksek korozyon direnci nedeni ile nükleer güç santrallerinde yaygýn bir þekilde kullanýlan AISI 316L östenitik paslanmaz çelik, TIG kaynak yöntemi ile farklý kaynak akýmlarýnda ve kaynak hýzlarýnda, ilave tel kullanýlmadan birleþtirilmiþtir. Daha sonra üretilen kaynaklý birleþtirmelerin ýsý girdileri hesaplanarak, numunelere makro ve mikroyapý çalýþmalarý, sertlik, çekme ve eðme testleri uygulanmýþtýr. Mikroyapý çalýþmalarý sonucunda kaynak metalinin östenit + çatýsal ferrit ya da delta ferritten oluþan bir mikroyapýya sahip olduðu görülmüþtür. Sertlik deneyleri sonucunda kaynak akýmýnýn artmasý ile sertliðin düþtüðü gözlenirken kaynak hýzýnýn artmasý ile de sertliðin yükseldiði belirlenmiþtir. Çekme deneyleri sonuçlarý ise sertlik ölçümleri ile benzerlik göstererek kaynak akýmýnýn artmasý ile çekme dayanýmý düþerken kaynak hýzýnýn artmasý ile çekme dayanýmý artmýþtýr. Yapýlan 1800 eðme testlerinde ise ne kep eðmelerinde ne de kök eðmelerinde herhangi bir yýrtýlma ya da çatlamaya rastlanmamýþtýr.

Yeni nesil petrol boru çelikleri, kullanýldýklarý iklim koþullarýna baðlý olarak yüksek mukavemet ve mükemmel tokluk ihtiyacý ile karþýmýza çýkmaktadýr. Petrol ve doðalgazýn taþýnmasý sýrasýnda bu çeliklerin yüksek sertlik ile birlikte darbe dayanýmýnýn da en üst seviyede olmasý gerekmektedir. Son yýllarda, 0oC gibi genel test sýcaklýklarý, eksi derecelerden daha düþük olma eðilimindedir. Bu çalýþmada (American Petroleum Institute X70 Quality) API X70, darbe, (düþürme-aðýrlýðý yýrtýlma testi) DWTT ve mukavemet; 10 mm'den kalýn rulolar üzerinde modellenmiþtir. Ayrýca düþük sýcaklýklarda yüksek darbe dayanýmý için gerekli parametreler modelleme ile belirlenmiþtir. Belirtilen parametrelerde çelik üretimi ve haddeleme sonrasýnda mekanik testler ve mikroyapý incelemeleri yapýlmýþtýr. Mukavemet ve tokluðun mekanik özellikler üzerindeki etkisini belirlemek için kimyasal analiz ve haddeleme parametreleri için farklý test setleri hazýrlanmýþtýr. Titanyum seviyesi ve farklý bekletme süreleri ile termomekanik ve konvansiyonel haddelemenin mamul mikro yapý ve test sonuçlarýnda yarattýðý farklýlýklar araþtýrýldý. Farklý proses parametreleri ile üretilen malzemelerin darbe enerji deðerleri büyük veri setleri kullanýlarak incelenmiþtir. Sonuç olarak termomekanik haddeleme yöntemi ile üretilen ve tanelerin en küçük ve mikro yapý içerisinde homojen daðýlmýþ olanlarýn malzeme kalitesi olarak beklentileri karþýladýðý tespit edilmiþtir.

Bu çalýþmada, Organik Rankine Çevrimi (ORÇ) üzerinde etkisi olan performans parametrelerinin hassasiyet seviyeleri ve katký oranlarý belirlenmiþtir. Performans parametreleri evaporatör-kondenser pinch point sýcaklýk farký (∆TPP,e, ∆TPP,k), soðutma suyu giriþ sýcaklýðý (Tc,i), aþýrý kýzdýrma sýcaklýðý (Tak), türbin-pompa izantropik verimleri (ƞt ve ƞp) olarak seçilmiþtir. Bu parametrelerin ORÇ sistemi üzerindeki etkisi farklý amaç fonksiyonlarý altýnda deðerlendirilmiþtir. Ýncelenen amaç fonksiyonlarý; ýsýl verim, net güç ve ekserji verimi maksimizasyonu ile toplam tersinmezlik, hacimsel debi oraný (VFR) ve çevresel etki faktör (EEF) minimizasyonudur. Böylece enerji-ekserji analizi ile termodinamik performans, türbin ekonomisinde önemli etkisi olan VFR ve termodinamik sürdürülebilirlik indeksleri ile çevresel faktör incelenmiþtir. Amaç fonksiyonlarýnýn deðiþmesiyle performans parametrelerinin etkisinin büyük bir oranda deðiþkenlik gösterdiði tespit edilmiþtir. ∆TPP,e’nin etkisi maksimum ýsýl verimin elde edilmesinde %20.59 etkili iken, maksimum türbin gücünün elde edilmesinde %71.9 etkili olduðu tespit edilmiþtir. Çalýþmada Taguchi-ANOVA’dan yararlanýlmýþtýr. L25 ortogonal dizilim kullanýlmasýyla amaç fonksiyonlarýna ulaþýlmasýnda optimum ortogonal dizilimler ve parametrelerin hassasiyet seviye sýralamasý tespit edilmiþtir. Tüm amaç fonksiyonlarýnýn eþit oranda etkilediði bir aðýrlýk fonksiyonu tanýmlanmasýyla ORÇ performansý üzerinde %42.85 ∆TPP,e ve %25.71 ise Tc,i’nin etkisinin olduðu belirlenmiþtir. Çalýþmanýn son kýsmýnda ise regresyon analizi ile amaç fonksiyonlarýnýn elde edilmesi için ampirik denklemler türetilmiþtir. Her bir amaç fonksiyonu için performans parametrelerine baðlý olarak denklemler çýkarýlmýþtýr. Ampirik denklem ile tahmin edilen sonuçlar ile nümerik analiz sonuçlarý farklý istatistiksel yöntemler kullanýlarak karþýlaþtýrýlmýþtýr. Karþýlaþtýrma sonuçlarýna göre ampirik denklemlerin ORÇ performansýnýn belirlenmesinde baþarýlý bir þekilde kullanýlabileceði tespit edilmiþtir.

Titreþim kuvvetlerinin makineye veya temele iletimini azaltmak için titreþim yalýtým sistemi uygulanýr. Makinelerden kaynaklanan titreþimler, çevreye yayýlabilir ve ayný yerdeki veya komþu yerleþim alanlarýndaki çalýþanlarý ve diðer hassas makineleri olumsuz etkileyebilir. Bu çalýþmada, takým tezgâhlarýnýn zemin titreþim problemini azaltmak amacýyla titreþim sönümleyicilerin tezgâh zemin yalýtýmýna etkisi deneysel olarak incelenmiþtir. Takým tezgâhlarýnýn dinamik cevabýna titreþim takozunun etkisi araþtýrýlmýþtýr. Sonuçlar, takým tezgâhlarýnýn zemin yalýtýmýnda titreþim takozu kullanýlmasýnýn, zemine iletilen titreþimlerin azaltýlmasýnda etkili olduðunu göstermiþtir. Titreþim takozu, zemine iletilen titreþimleri önemli ölçüde azaltmýþtýr. Elde edilen deneysel sonuçlar, titreþim yalýtým elemaný olarak önerilen izolatörün uygulanabilirliðini ve geçerliliðini doðrulamaktadýr. Ýzolatör, takým tezgâhlarýnýn zemin titreþimini verimli bir þekilde en aza indirebileceðini göstermiþtir.