Beton basýnç dayanýmý betonarme yapýlarýn sismik performansýný etkileyen en önemli parametrelerden birisidir. Taþýyýcý sistem elemanlarýndan karot numunesi alýnmasý, basýnç dayanýmýnýn tayininde kullanýlan en yaygýn yöntemlerden birisidir. Ancak yapý büyüklüðüne de baðlý olarak hesaplanan beton basýnç dayanýmý alýnan karot sayýsýna göre deðiþkenlik gösterebilmektedir. Bu nedenle mevcut basýnç dayanýmýnýn doðru þekilde tahmin edilebilmesi için optimum sayýda karot numunesi alýnmasý büyük önem arz etmektedir. Gerçekleþtirilen çalýþmada bina mevcut beton dayanýmýnýn daha düþük sayýda karot numunesi ile tahmin edilmesinin mümkün olup olmadýðý araþtýrýlmýþtýr. Bu kapsamda Simav depremi sýrasýnda az ve orta hasarlý olarak belirlenen 148 binadan alýnan karot numuneleri kullanýlmýþtýr. Alýnan karot numunelerinin %50’si ve %70’i rastgele seçilerek her bina için 15 farklý set oluþturulmuþtur. Oluþturulan setlerden hesaplanan basýnç dayaným deðerleri ile tüm karot numuneleri için hesaplanan basýnç dayanýmlarý karþýlaþtýrýlarak daha az sayýsa karot numunesi alýnmasý durumunda mevcut dayanýmýn ne ölçüde tahmin edilebildiði incelenmiþtir. Ayrýca beton basýnç dayanýmýnýn katlara göre deðiþkenliði ve zemin kat gibi belirli bir katýn bina basýnç dayanýmýný ne ölçüde yansýttýðý da incelenmiþtir. Elde edilen sonuçlar incelendiðinde geniþ ölçekli hýzlý deðerlendirme çalýþmalarýnda ilgili yönetmeliklerce alýnmasý gereken minimum karot sayýsýnýn %50’sinin kullanýmýn ortalama dayanýmý 8 MPa’dan yüksek binalar için mümkün olduðu deðerlendirilmektedir. Ortalama basýnç dayanýmý 8 MPa’dan daha düþük binalar içinse gerekli minimum karot sayýsýnýn %70’nin kullanýlmasý mümkün görülmektedir.

Ýnþaat sektöründe üstün özelliklere sahip çimento-esaslý yapý malzemelerine olan ihtiyaç gün geçtikçe artmaktadýr. Bu çalýþmada, beton karýþýmlara yüksek oranda akýþkanlýk saðlayan yeni nesil polikarboksilat bazlý süperakýþkanlaþtýrýcýlarýn farklý türevleri sentezlenmiþ, karakterize edilmiþ ve silis dumaný içeren çimento hamurlarýnda performanslarý test edilmiþtir. Farklý moleküler yapýlara sahip bu polimerlerin çimento hamurlarýnýn akýþkanlýk özelliklerine etkileri Kantro mini-çökme konisi ve reometre ile zaman baðlý olarak belirlenmiþtir. Reolojik davranýþlarýn incelenmesinde Bingham ve Herschel-Bulkley olmak üzere iki farklý model yaklaþýmý kullanýlmýþtýr. Sonuç olarak, süperakýþkanlaþtýrýcý yapýsýnda fumarik asit gibi bir dikarboksilik asit bulunmasýnýn hamurlarýn iþlenebilirliði ve iþlenebilirliðin zamana baðlý korunmasýnda bir miktar etkileri olduðu belirlenmiþtir. Sentezlenen süperakýþkanlaþtýrýcýlarýn hamur yayýlma çapýný %100’ün çok üzerinde arttýrdýðý, katkýsýz hamurla yapýlan karþýlaþtýrmalarda görülmüþtür. Ayrýca çimento içerisinde yüksek performanslarý bilinen polikarboksilat bazlý katkýlarýn, bu çalýþma ile silis dumaný ve çimentoyu birlikte içeren karýþýmlarýn da zamana baðlý (2 saat) etkin akýþkanlýk davranýþý için tercih edilebileceði anlaþýlmýþtýr.

Çelik yapýlardaki teknik geliþmeler ve daha geniþ uygulama alanlarý nedeniyle yapýsal stabilite problemleri üzerine yapýlan araþtýrmalarýn önemi artmaktadýr. Yanal burulmalý burkulma, özellikle kuvvetli eksenlerinde eðilmeye maruz kalmýþ çift simetri eksenli I-kesitli çelik elemanlar için önemli bir sorundur. Bu elemanlar yatay yer deðiþtirme ve dönmeye karþý uygun bir þekilde desteklenmezlerse, yük taþýma kapasitelerine ulaþamadan önce yanal burulmalý burkulma riski altýndadýrlar. Bu çalýþmada, farklý uç moment etkisi altýndaki çift simetri eksenli I-kesitli çelik elamanlarýn elastik yanal burulmalý burkulma davranýþý, önerilen bir yöntem ile birlikte çeþitli tasarým standartlarý, literatürdeki yaklaþýmlar ve sonlu eleman analizleri dikkate alýnarak incelenmiþtir. Burada önerilen yöntem, doðrusal deðiþen moment etkisi altýnda yanal burulmalý burkulma davranýþýný temsil eden diferansiyel denklemin sonlu farklar yöntemi ile çözümüne dayanýr. Kritik moment ve moment düzeltme faktörü açýsýndan bu yaklaþýmlarý karþýlaþtýrmak ve deðerlendirebilmek için farklý yatay yönde tutulma uzunluklarý ve çeþitli uç moment deðerleri dikkate alýnmýþtýr. Analiz sonuçlarý, yanal burulmalý burkulmanýn, eðilme altýnda bulunan çift simetri eksenli I-kesitli çelik elemanlar için önemli bir konu olduðu ve önerilen yöntem ile tasarým standartlarý, literatürdeki yaklaþýmlar ve sonlu elemanlar sonuçlarý ile karþýlaþtýrýldýðýnda sonuçlarýn tatmin edici bir þekilde yansýtýldýðýný göstermektedir.

Bu çalýþma, sönüm azaltma katsayýsýnýn, yer hareketinin yönüne baðlý deðiþimini incelemektedir. Bu amaçla, seçilen orijinal yer hareketlerinin, birbirine dik yatay bileþenleri, maksimum yer hýzlarýna göre gruplandýrýlmýþ ve bu yatay bileþenler, 0°’den 180°’ye kadar, 10°’lik artýmlarla döndürülmüþtür. Orijinal ve döndürülmüþ kayýtlara ait sönüm azaltma katsayýlarý, %10, %20 ve %30 sönüm oranlarý için hesaplanmýþtýr. Daha sonra, sönüm azaltma katsayýsýndaki deðiþimi, yer hareketinin yönüne baðlý olarak hesap etmek amacýyla, basitleþtirilmiþ yeni bir yöntem önerilmiþtir. Sonuçlar, yer hareketi yönünün, sönüm azaltma katsayýsýnýn hesabýnda önemli bir parametre olduðunu ve bu çalýþmada önerilen yöntemin, periyot ve sönüm oranýndan baðýmsýz olarak, sönüm azaltma katsayýsýný ortalama bazda hesaplanmasý bakýmýndan oldukça baþarýlý olduðu gösterilmiþtir.

Bu çalýþma yüksek sýcaklýktaki suyun göl gibi akýntýsýz su kütlelerine verilmesini incelemektedir. Sayýsal çalýþmada PROBE isimli bir boyutlu (1B) sonlu hacim kodu kullanýlmýþtýr. Kod, yüksek sýcaklýktaki suyun ve rüzgarýn göl içindeki karýþma süreçlerine etkisine, Koriolis etkisine ve güneþ ýþýnýmý etkisine açýklamalar getirmektedir. Bu koþullar nükleer santrallerdeki soðutma iþlemleriyle alakalýdýr. Göldeki mevsimsel doðal tabakalaþmanýn ve termoklin formasyonunun sayýsal analizinde ýþýk geçirim katsayýsý, güneþ ýþýnýmý ve rüzgar hýzý kalibre edilerek gerçek göl ölçüm sonuçlarýna ulaþýlmýþtýr. Göle su giriþinde ve gölden su çýkýþýnda oluþan termal tabakalaþma bir çok durum için çalýþýlmýþtýr. Çalýþma, 1B modellemenin, bahsi geçen enerji santrallerinin soðutma iþlemlerinde su giriþ ve çýkýþýnýn uzun vadedeki sonuçlarýnýn kýsa sürede elde edilmesini gerektiren mühendislik uygulamalarýnda kullanýþlý olduðunu göstermiþtir.

Kuraklýk gizlice geliþen bir doðal afettir. Bu çalýþmada Standartlaþtýrýlmýþ Yaðýþ Evapotranspirasyon Ýndeksi (SPEI) Türkiye’nin Akdeniz Bölgesi’nde ilk kez uygulanmýþtýr. 8 meteoroloji gözlem istasyonun sýcaklýk ve yaðýþ verileri kullanýlmýþtýr. Verilere göre 8 istasyon (Adana, Antalya, Burdur, Hatay/Antakya, Isparta, Kahramanmaraþ, Mersin ve Osmaniye) 1970-2018 yýllarý arasýnda gözlem yapýlmýþtýr. Her bir istasyon için 1, 3, 6, 9 ve 12 aylýk SPEI deðerlerinin frekans analizleri hesaplanmýþtýr. Aylýk (1, 3, 6, 9 ve 12 aylýk) frekans deðerleri arasýnda kulak ve sulak dönemlerin daðýlýmlarýnýn karþýlaþtýrýlmasýnýn yapýlmasý amaçlanmýþtýr. Bulunan SPEI deðerlerinin kuraklýk sýnýflarýnda ne kadar mevcut olduðu ve bu mevcudiyet üzerinden karþýlaþtýrmalar yapýlmýþtýr.
Sonuç olarak Akdeniz Bölgesindeki tüm istasyonlarda elde edilen veriler hafif kuraklýk ile normale yakýnlýk arasýndadýr. Hem normale yakýn hem de kurak durumlarda Mersin maximum deðerler almýþtýr. Minimum deðerlere bakýldýðýnda ise diðer istasyonlara kýyasla Adana hem sulak hem de kurak durumlarda en az yüzdelik deðerlerine sahiptir.

Trafik kazalarý; ölüm, yaralanma ve maddi hasarlarýn yaný sýra trafik týkanýklýklarý, yol güvenliðinde azalma, gürültü ve hava kirliliði gibi olumsuzluklara da neden olmaktadýr. Dünya Saðlýk Örgütü’nün (WHO) 2015 Küresel Yol Güvenliði Durum Raporu’na göre, trafik kazalarýnda yaralanma sonrasý ölümlerin 2030 yýlýna kadar tüm ölüm nedenleri arasýnda yedinci sýraya yükseleceði öngörülmektedir. Bunun yanýnda, özellikle ülkemizin de yer aldýðý geliþmekte olan ülkeler baþta olmak üzere, ülke ekonomilerinde trafik kazalarýndan dolayý büyük miktarlarda ekonomik kayýplar da yaþanmaktadýr. Trafik kazalarýnýn azaltýlmasý amacýyla, trafikte denetimlerin artýrýlmasý, yoldan kaynaklý kusurlarýn giderilmesi, araç muayenelerinin sýklaþtýrýlmasý, kaza önleme mekanizmalarýnýn geliþtirilmesi gibi çeþitli tedbirler alýnmaktadýr. Kazalarýn gerek þiddetinin gerekse sayýsýnýn azaltýlmasýnda kaza kara noktalarý olarak adlandýrýlan, trafik kazalarýnýn yoðun bir þekilde yaþandýðý kesimlerin tespiti ve iyileþtirilmesi büyük önem arz etmektedir.
Bu çalýþmada, Coðrafi Bilgi Sistemleri’nden (CBS) yararlanýlarak að tarama yöntemleri aracýlýðý ile kaza kara noktalarýnýn tespiti yapýlmakta ve bu yöntemlerin olumlu ve olumsuz yönlerinin ortaya konulmasý amaçlanmaktadýr. Bu amaçla, Ýstanbul D100 karayolunda, basit sýralama, hücre kaydýrma ve maksimum nokta arama yöntemleri kullanýlarak kavþak ve yol kesimleri ayrý ayrý sýralanmýþ ve kaza kara noktalarý K-ortalama kümeleme yöntemi kullanýlarak belirlenmiþtir.

Katý atýk depolama sahasý seçimi nispeten karmaþýk bir süreçtir ve çeþitli kriterlere ve resmi düzenlemelere baðlýdýr. Bu çalýþmada, Elazýð ilinde için katý atýk depolama sahasý seçiminin uygunluðu, Çok Ölçütlü Karar Analizi (MCDA) ve Coðrafi Bilgi Sistemleri (CBS) ile belirlenmiþtir. Bu amaçla, dokuz farklý kriter göz önünde bulundurulurak MCDA ile göreli önem dereceleri tanýmlanmakta ve her bir kriter için þematik haritalar CBS uygulamalarý ile hazýrlanmýþtýr. Çalýþma alaný için son depolama sahasý uygunluk haritasý, ArcGIS 9.3'ün yer paylaþýmý analiz aracý ile elde edilmiþtir. Çalýþma sonuçlarý, seçilen saha için dolgu uygunluk indeksi deðerlerinin 2.64 ile 6.10 arasýnda olduðunu ortaya koymuþtur. Depolama sahasýnýn önemli bir kýsmý, seçilen alanýn katý atýk düzenli depolama için uygun olduðunu ima eden nispeten düþük endeks deðerlerine sahiptir.

Bursa kentinde uygulanan katý atýk yönetim modeli, kentin atýk yönetim ihtiyaçlarýna yanýt verirken, her faaliyet gibi ayný zamanda çevre üzerinde bir yük oluþturmaktadýr. Bu çalýþmada Bursa’da kentsel katý atýk yönetiminden kaynaklanan çevresel yükün analiz edilmesi ve bu yükü azaltmak için yapýlmasý gerekenlerin belirlenmesi amaçlanmýþtýr. Çalýþma kapsamýnda çevresel yük, yaþam döngüsü deðerlendirmesi (YDD) ve deponi gazý etki modellemesi ile analiz edilmiþtir. Uygulanan YDD sürecinde kentsel katý atýðýn yönetimi boyunca izlediði toplama, taþýma, aktarma istasyonuna iletilme, düzenli depolama alanýnda depolanma ve oluþan gazdan enerji eldesi süreçleri sistem sýnýrlarýna dahil edilmiþtir. YDD çalýþmasý için SimaPro 8.5.0 yazýlýmý, deponi gazýnýn deðerlendirilmesi için EPA LandGem Modeli kullanýlmýþtýr. Bu çalýþmanýn sonucunda Bursa’da bir yýlda deponi gazýndan enerji üretim tesisiyle azaltýlan toplam emisyonun yaklaþýk 0,5 milyon ton karbondioksit eþdeðeri düzeyinde, bir yýlda depolama yoluyla bertaraf edilen kentsel atýðýn küresel ýsýnmaya katkýsýnýn ise yaklaþýk 44 milyon ton CO2 eþdeðeri düzeyinde olduðu görülmüþtür. Katý atýk yönetiminin kirli sis (smog) oluþumuna katkýsý yaklaþýk 55 milyon ton O3 eþdeðeri, ozon tabakasýndaki incelmeye katkýsý 647 kg CFC-11 eþdeðeri, kanserojen madde oluþumuna katkýsý 22,5 CTUh ve solunum etkisi 1732 ton PM10 eþdeðeri olarak hesaplanmýþtýr.

Biyolojik arýtma çamurlarý organik madde, azot ve fosfor içeriði yönünden zengin bir kaynaktýr. Bu nedenle tarýmda kullanýmý oldukça önemlidir. Magnezyum amonyum fosfat (MAP) çöktürmesi sonucu elde edilen strüvit, endüstriyel hammadde ve tarýmsal gübre olarak kullaným için uygundur. Arýtma çamurlarýndan azot ve fosfor geri kazanýmý için kullanýlan yöntemlerin baþýnda asidik þartlarda azot ve fosforun sývý faza geçirilmesi gelmekte ve akabinde MAP çökelmesi ile strüvit elde edilmesi saðlanmaktadýr. Bu yöntem için en büyük sorun asidifikasyon iþlemi ile sývý faza geçen aðýr metallarin strüvite baðlanmasýdýr.
Çalýþmamýzda yeni bir çamur dezentegrasyon yöntemi darbeli elektrik alan (PEF) tekniði ile evsel nitelikteki biyolojik atýk çamurdan azot ve fosfor geri kazanýmý gerçekleþtirilmiþtir. Çalýþma iki aþamadan oluþmaktadýr. Birinci aþama; biyolojik atýk çamurdaki azot ve fosforun kimyasal eklemeden PEF tekniði ile geri kazanýmý. Ýkinci aþama ise PEF ön arýtýmý sonrasý sývý fazda elde edilen yüksek azot ve fosfordan MAP çöktürmesi ile strüvit elde edilmesi þeklindedir. MAP çökeltim testlerinde optimum sýcaklýk, pH ve çökelme süresi sýrasýyla 20 oC, 9,5 ve 24 saat olarak belirlenmiþtir. En iyi çökelme ve giderim verimi 2,5 ml MgCl2.6H2O (0,015 M) ve 2,5 ml H3PO4 (0,049M) eklenmiþ örnekte elde edildi. Çökeltim sonrasý TN ve TP giderim verimleri sýrasýyla % 52 ve % 14’dür. Çökeltim sonrasý kristal yapýlý çökelti oluþumu gözlenmiþ ve XRD analizi sonucunda bu çökeltinin strüvit olduðu tespit edilmiþtir.

Atrazin (ATZ) triazin herbisit olup tarým arazileri üzerindeki kontrol bitkileri için kullanýlmaktadýr. Endokrin bozucu bir pestisit olarak sýnýflandýrýlmaktadýr. ATZ, yarý ömrnün uzun olmasý, güneþ ýþýðý ve mikroorganizma ile parçalanmasý yavaþ olmasý nedeni ile nedeniyle su ve toprakta kalýcýdýr. Heterojen Fenton prosesi ile kirletici maddelerin hidroksil radikali ile oksitlenmesi ve adsorpsiyonu mümkün olup atrazinin parçalanmasý için etkili bir yöntemdir. Hidroksil radikal oluþumu hidrojen peroksit ve manyetit kullanýmý ile artýrýlabilmektedir. Bu çalýþmada atrazini giderebilmek için heterojen Foto-Fenton benzeri oksidasyon yöntemi uygulanmýþtýr. Ýstatiksel yöntemi olan yüzey yanýt yönteminde; atrazin, hidrojen peroksit ve manyetit konsantrasyonlarýnýn baðýmsýz deðiþkenlerin atrazin giderme verimi üzerindeki etkileri araþtýrýlmýþtýr. Atrazinin tamamen parçalanmasý bir saatlik reaksiyon süresinde gerçekleþtirilmiþtir. Optimum H2O2/Manyetit/ATZ oraný 10/5/0.7 olarak belirlenmiþtir ve optimum oranda atrazin giderme verimi % 97.5 olarak elde edilmiþtir.

Meteorolojik kuraklýk, spesifik bir kuraklýk türü olarak, bir bölgede yaðýþýn uzun vadeli ortalamalardan daha az olmasý durumunda ortaya çýkmaktadýr. Yeraltý sularýnda gözlemlenen bu olayýn tehlikeli etkilerinden biri, kuraklýklara tepki olarak su seviyesinin düþmesidir. Bu çalýþmada, iklimsel ve yeraltý suyu verileri, aralarýndaki muhtemel iliþkiyi anlamak için son yýllarda kuzeybatý Ýran’da Marand ovasýnda yer alan eðilimlerini analiz etmek için kullanýlmýþtýr. Buna göre, ilk olarak yeraltý suyu seviyesi verileri analiz edilmiþ ve zamansal eðilimleri çýkarýlmýþtýr. Daha sonra bölgenin iklimsel durumunu anlamak için Ombrotermik diyagramý kullanýlmýþtýr. Son olarak kuraklýk indeksi (SPI) ile kuraklýk analizleri yapýlmýþtýr. Çalýþmadan elde edilen sonuçlara göre, yeraltý suyu seviyesinin hem aylýk hem de yýllýk deðiþimlerinde azalýþ eðilimi tespit edilmiþtir. Ayrýca, bölgede Mayýs ve Ekim aylarý arasýndaki periyodun kurak geçtiði ve bölgenin kýsmen kuru bir iklime sahip olduðu da tespit edilmiþtir. SPI deðerleri bölgenin 2001 ve 2002 yýllarýnda ve genel olarak Temmuz ve Haziran aylarý arasýnda oldukça kurak dönemler geçirdiðini göstermiþtir. Yeraltý suyu seviyesi ve SPI deðerlerinin ortak analizi, kuraklýðýn etkilerinin yeraltý suyu seviyesi deðiþikliklerinde belirgin olduðunu ortaya çýkarmýþtýr. Buna göre, bölgenin yeraltý suyu deðiþimlerinin çoðunlukla aylýk kuraklýklarla iliþkili olduðu ve su seviyesinin beklenen þekilde ýslak ve kurak aylara tepki verdiði tespit edilmiþtir. Ancak, ayný zamanda, çalýþma alanýnýn yeraltý suyu seviyesindeki yýllýk deðiþikliklerinin, kuraklýk dönemleriyle doðrudan iliþkili olmadýðý ve bu olguda diðer faktörlerin de etkili olabileceði ortaya koymuþtur.

Arýtma çamurlarýnýn stabilizasyonunda kullanýlan ve net enerji üretimi ile ön plana çýkan anaerobik çürütme proseslerinin modellenmesi konusunda literatürdeki mevcut çalýþmalar proses ve model kompleksliði nedeniyle oldukça sýnýrlý sayýdadýr. Güvenilir dinamik modellenme yaklaþýmlarý; prosesin izlenmesi, proses dinamiðindeki temel mekanizmalarýn daha iyi anlaþýlmasý ve tanýmlamasý ile proses davranýþýnýn tahmin edilmesine, kontrol algoritmalarýnýn geliþtirilmesine ve dizaynýn kolaylýkla yapýlmasýna yönelik önemli bilgiler sunmaktadýr.
Bu çalýþmada; arýtma çamurlarýnýn anaerobik çürütülmesi ile stabilizasyonu ve anaerobik çürütme prosesinin modellenmesinde kullanýlan basit substrat karakterizasyon modelleri, ara substrat karakterizasyon modelleri ve ileri düzey substrat karakterizasyon modelleri tanýtýlmýþtýr. Son olarak, Anaerobik Çürütme Modeli (ADM1), ADM1 uygulamalarý ve modifikasyonlarý ve arýtma çamurlarýnýn ADM1 ile modellenmesi konusunda literatürde mevcut çalýþmalar detaylý olarak incelenmiþtir.

Pestisitler, yeterli miktarda ve kalitede tarýmsal üretim gerçekleþtirmek için modern tarýmýnýn vazgeçilmezi olmuþlardýr. Kontrolsüz ve aþýrý pestisit kullanýmý, doðal kaynaklar, insanlar ve diðer canlýlar için tehlike oluþturmaktadýr. Özellikle su kaynaklarýndaki pestisit kirliliðinin kontrolü için, pestisit kullaným ve satýþýna dair verilerin saðlýklý tutulmasý, pestisit uygulamasý birlikte pestisitlerin taþýným ve dönüþüm mekanizmalarýnýn bilinmesi, izleme çalýþmalarý ile pestisit varlýðýnýn tespit edilmesi gerekmektedir. Matematiksel modeller vasýtasý ile de pestisit kirliðinin yönetiminde zaman ve ekonomik açýdan tasarruf saðlanabilecektir. Ayrýca En Ýyi Yönetim Uygulamalarý (EÝYU) gibi doðal arýtým yöntemlerinin ve alternatif kontrol tedbirlerinin havzada uygulanabilirliði araþtýralabilecektir. Bazý çalýþmalarda EÝYU kapsamýnda uygulanan bitkilendirilmiþ filtre þeritler ile su kaynaklarýnda %40 üzerinde pestisit giderimi saðlandýðý görülmüþtür. EÝYU’larýn verimliliðini araþtýrmak için karar destek sistemleri (KDS) önemli bir araç olup, pestisit türlerine ve havza yapýsýna göre giderim oranlarý deðiþmektedir. Bir metre uzunluðundaki bir bitkilendirilmiþ þerit uygulamasýnýn etkinliðini KDS ile ölçen bir çalýþmada Kaliforniya’daki domates tarlalarýnda %40-60 oranýnda pestisit giderimi saðlanýrken ayný uygulama Oregon’daki buðday tarlalarýnda %15-20 oranýnda giderim saðlamaktadýr. Bu tarz çalýþmalarýn ulusal düzeyde artmasý ile yoðun pestisit kullanýmý olan tarýmsal havzalarda pestisit kirliliðinin kontrolü kolaylaþacak, alýnabilecek tedbirler kolayca belirlenebilecektir.

Bu makale, Hasanoðlan (Ankara) bölgesinin organik hidrojeokimyasal, iyot jeolojisi ve tektonik özellikleri incelenerek bölgenin petrol ve doðalgaz potansiyelinin deðerlendirilmesine yönelik bir çalýþmadýr. Çalýþma, üç aþamada yürütülmüþtür. Birinci aþamada, bölgenin stratigrafik ve tektonik iliþkilerini konu alan öncel çalýþmalar incelenmiþtir. Böylece, organik hidrojeokimyasal ve jeofizik deðerlendirmeler için gerekli olan veriler derlenmiþtir. Ýkinci aþamada, manyetik ve bölgesel gravite haritalarý hazýrlanarak çalýþma alanýndaki tektonik yapýlarýn özellikleri incelenmiþ ve olasý petrol kapaný belirlenmiþtir. Son aþamada ise, elde edilen tüm veriler birlikte yorumlanarak Hasanoðlan bölgesinin petrol ve doðalgaz potansiyeli deðerlendirilmiþtir. Bölgedeki su kaynaklarýndan alýnan su numunelerinde yapýlan TPH (Toplam Petrol Hidrokarbonlarý) analizlerinde, n-alkan hidrokarbonlar tespit edilmiþtir. Su numunelerindeki n-alkanlarýn tamamý, ham petrol (petrojenik) hidrokarbonlardýr. Olgun petrol hidrokarbonlarý içeren ve iyotça zengin sularýn varlýðý nedeniyle, bölge yüksek petrol ve doðalgaz potansiyeline sahiptir.

Zeminlerin zayýf mühendislik özelliklerini artýrmak için doðal malzemelerin kullanýmý günümüzde daha yaygýn hale gelmiþtir. Bu durumun temel sebeplerini ekonomi, sürdürülebilirlik ve çevresel etki oluþturmaktadýr. Bu çalýþmada özellikle, Doðu Anadolu Bölgesinde yayýlým gösteren volkanik bir kayaç olan obsidiyenin (volkanik cam) özellikle taneli zeminlerin iyileþtirilmesi ve donma-çözülme olaylarýnýn sýkça yaþandýðý bölgelerdeki mühendislik yapýlarýnýn temel ve alt temel uygulamalarýnda kullanýlabilirliðinin belirlenmesi amaçlanmýþtýr.

Taneli zemine, %5, %10 ve %15 oranlarýnda öðütülmüþ obsidiyen ilave edilerek elde edilen numunelerin donma-çözülme öncesi ve sonrasý serbest basýnç mukavemetleri belirlenmiþtir. Deneyler standart proktor enerjisi altýnda sýkýþtýrýlmasý ile hazýrlanan taneli zemin numuneleri üzerinden yürütülmüþtür. En yüksek serbest basýnç mukavemetin elde edildiði 28 günlük kür sonunda, taneli zemin+%5 Obsidiyen karýþýmý, ana malzeme olan taneli zemin ile karþýlaþtýrýldýðýnda donma-çözülme öncesi %63.50, donma-çözülme sonrasý ise %52.62 oranýnda mukavemet artýþý meydana gelmiþtir. Sonuç olarak, en yüksek mukavemet artýþlarýnýn elde edildiði taneli zemin+5% obsidiyen karýþýmýnýn özellikle soðuk iklim bölgelerinde kullanýlabileceði kanaatine varýlmýþtýr.

Kuvvetli yer hareketi incelemelerinde genlik, en büyük yatay yer ivmesi ile spektral parametreler sismik açýdan tehlikeli alanlarda yapý dizaynýnda kullanýlan temel bileþenlerdir. Bu çalýþmada, bir çok aktif fayýn kesiþme noktasýnda yer alan Ankara çevresindeki ivme kayýtlarý derlenerek, sývýlaþma ve sismik þev duraylýlýðýnda da kullanýlan Arias þiddetinin deðiþimi incelenmiþtir. Büyüklüðü 4.0’den büyük olan deprem kayýtlarý incelenerek, özellikle odak noktasý Ankara þehir merkezine en yakýn olan 27 Aralýk 2007 Bala depremi kayýtlarý dikkate alýnmýþtýr. Bu depremin ana þoku Ankara ilinin batýsýnda, yeni yerleþimlerin bulunduðu yerlerde yoðun þekilde hissedilmiþtir. Ayrýca; Afyon-Dinar (1995) ile Çay (2002) depremleri, Düzce (12 Kasým 1999) depremi, Çankýrý-Orta (2002) depremi ve Eskiþehir’ de 2014 ve 2015 yýllarýnda kaydedilmiþ olan iki adet deprem incelenerek çalýþmanýn kapsamýna alýnmýþtýr. Kuvvetli yer hareketi incelemelerinde, özellikle depremin toplam süresi ve frekans içeriðinin dikkate alýndýðý Arias þiddetinin kayýtçýlardaki zamana baðlý deðiþimi hesaplanarak enerji boþalým süreleri belirlenmiþtir. Kaya ve zemin için geliþtirilen eþitliklerin farklý fay türlerine göre gerilme azaltma deðerleri de deðerlendirilerek, Ankara ve yakýn çevresi için dizayn Arias þiddeti belirlenmiþtir. Ankara’ya 50 km ve 100 km mesafede oluþacak bir depremde en yüksek Arias þiddeti 0.2 m/s ve 0.1 m/s elde edilmiþtir. Elde edilen deðerlerin sývýlaþma ve sismik þev duraylýlýðý çalýþmalarýnda kullanýlmasý için daha detaylý çalýþmalar yapýlmalýdýr.

Bu çalýþmada, Orta Anadolu’da yerel depremlerin varýþ zamanlarýndan hareketle Poisson oraný Tomografisi metodu kullanýlarak üç boyutlu (3-B) hýz yapýsýný belirlenmiþtir. Bu çerçevede, toplam 27.141 adet depreme ait 109.740 adet P dalgasý ve 102.934 adet S dalgasý varýþ zamaný verisi kullanýlmýþtýr. Depremler Boðaziçi Üniversitesi, Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araþtýrma Enstitüsü’ne (KRDAE) baðlý Ulusal Pasif Hareket Sismik Aðý’na baðlý istasyonlar tarafýndan kaydedilmiþtir. Ýnceleme alanýnda bulunan deprem istasyonlarý ve deprem merkez üssü daðýlýmý, elde edilen Vp ve Vs hýz daðýlýmýnýn 40 km’ye kadar güvenilir sonuç verdiðini göstermektedir. Dama tahtasý (Checkerboard) çözünürlük testi ve ýþýn yolu daðýlýmlarý bu durumu doðrulamaktadýr. Tomografik sonuçlar, Orta Anadolu’da kabuk ve üst mantoda yanal heterojenliklerin varlýðýna iþaret etmektedir. Depremlerin bölgedeki karmaþýk tektonik ve jeolojik yapýdan dolayý genel olarak sismik hýzýn düþtüðü alanlarda oluþtuðu dikkati çekmektedir. Düþük veya yüksek hýz deðerlerine sahip olan tüm bölgelerin gerilme enerjisi birikimi için potansiyel alanlar olduðunu görülmektedir. Elde edilen Vp ve Vs modelleri, Orta Anadolu'daki mevcut sismotektonik yapýyý net bir þekilde ortaya koymaktadýr.

Gömülü yeraltý yapýlarýnýn yerlerinin ve sýnýrlarýnýn belirlenmesi, yerbilimlerinde önemli bir problemdir. Sýnýr belirleme yöntemleri olarak bilinen birçok süzgeç, potansiyel alan verileri uygulamalarýnda kullanýlmaktadýr. Bu çalýþmada, önce yapay olarak oluþturulan yeraltý modeline süzgeçler uygulanmýþtýr. Elde edilen sonuçlarýn yorumlanmasýyla, yöntemlerin becerisi tartýþýlmýþtýr. Gerçek arazi verisi uygulamasýnda, Doðu Anadolu bölgesinde yer alan, Elazýð ili ve çevresini içine alan bölgenin, Bouguer gravite anomali verisine sýnýr belirleme yöntemlerinin uygulanmasýyla, bölgedeki ana faylar ve fay sistemleri belirlenmeye çalýþýlmýþtýr. Bölgenin hakim tektonik yapýlarý olan Doðu Anadolu fayý ve Güney Doðu Anadolu fayý baþarýlý bir þekilde belirlenmiþtir. Bunun yanýnda çalýþma alanýnýn kuzey kesiminde Elazýð ili ve Elazýð-Pertek-Akpazar arasýnda yaklaþýk D-B ve GB-KD uzanýmlý çizgisellikler belirlenmiþtir.