Yýðma olarak inþa edilen tarihi yapýlar, geçmiþi ve günümüzü birbirine baðlayan, kuþaklar arasýnda bilgi ve kültür aktarýmýný saðlayan ve bu nedenle oldukça önem taþýyan yapýlardýr. Tarihi öneme sahip bu yapýlarýn sahip olduðu önem nedeni ile bu eserlerin korunmasý son derece önem kazanmaktadýr. Tarihsel ve kültürel mirasýmýzý oluþturan tarihi eserlerin korunmasý ve gelecek nesillere aktarýmýnýn saðlanmasý ancak detaylý bir þekilde incelenmesi, yapýda oluþabilecek sorunlarýn önceden belirlenmesi ve çözüm yöntem ve tekniklerinin iyileþtirilmesi durumunda mümkün olmaktadýr. Bu makale çalýþmasýnda incelenmek üzere tarihi önemi olan bir yýðma cami seçilmiþtir. Seçilen tarihi Cami, mimari boyutlarýna uygun bir þekilde SAP2000 sonlu elemanlar yazýlýmý kullanýlarak modellenmiþtir. Tarihi yýðma Caminin sismik deðerlendirmesi yapýnýn üç boyutlu olarak zaman taným alanýnda dinamik analizleri gerçekleþtirilerek yapýlmýþtýr. Yapýya uygulanacak deprem hareketi X ve Y yönlerinde olmak üzere iki farklý yönde uygulanmýþtýr. Bu tarihi yýðma yapýnýn sismik performanslarý çeþitli deprem seviyeleri için belirlenmiþtir. Yapýlan analizler sonucunda yapýdan elde edilen yer deðiþtirme, gerilme (çekme ve basýnç) ve taban kesme kuvveti deðerleri hesaplanmýþtýr. Elde edilen deplasman, gerilme ve taban kesme sonuçlarýna ait minimum ve maksimum deðer sonuçlarý makalede tablo ve grafiksel olarak gösterilmiþ ve yorumlanmýþtýr. Caminin yapýsal güvenliðinin deðerlendirilmesi ve üç boyutlu sonlu elemanlar analizi caminin yapýsal performansý hakkýnda genel bir fikir vermiþtir.

Masonry historical monuments that connecting the past and the present are of major importance in terms of reflecting the knowledge and property of different cultures. This explains that why protection of historic monuments is so important. The preservation of the historical monuments that constitute our historical and cultural heritage is only possible if they are examined in detail, their problems are solved and their solution methods and techniques are improved. One historical masonry mosque was selected to study in this paper. The mosque is modeled and analyzed by using SAP2000 finite element software in accordance with the dimensions of an architectural building survey. Seismic assessment of the monument was carried out via three-dimensional time-history dynamic analyses of the structure. Minimum and maximum values of displacements, base shear and stress were interpreted, and the results were displayed graphically and discussed the earthquake motion was applied in two different directions which is X and Y. The seismic capacity of this building has been determined for varied earthquake grade. As a result of the analysis, displacements, stresses (tensile and compressive), base shear force were calculated under the effect of earthquakes. The Structural safety of mosque was evaluated, and three-dimensional finite element analysis gave a general idea about the structural performance of the mosque.

Deprem mühendisliðindeki geliþmeler, tüm dünyada deprem yönetmeliklerinin geliþmesinde rol oynamaktadýr. Türkiye Bina Deprem Yönetmeliði’nin (TBDY) yeni versiyonu da 2018 yýlýnda yayýnlanmýþtýr. Teknolojik geliþmeler sayesinde, yapýlarýn dinamik analizinde kullanýlacak gerçek ivme kayýtlarý kolay ulaþýlabilir hale gelmiþtir. Bu çalýþmada, tek serbestlik dereceli (TSD) sistemlerin TBDY ile uyumlu gerçek ivme kayýtlarý kullanýlarak yapýlan dinamik analizi ile elde edilen maksimum yerdeðiþtirme taleplerinin deðiþimi incelenmiþtir. Bu amaçla, çeþitli yapý özelliklerini dikkate almaya olanak saðlayan 120 TSD sistem modeli, farklý yatay dayaným oraný, titreþim periyodu, histeretik davranýþ modeli ve akma sonrasý rijitlik deðerlerinin kombinasyonu ile elde edilmiþtir. Ývme kayýtlarýnýn elde edilmesi için iki farklý deprem seviyesi ile beraber üç farklý yerel zemin sýnýfý dikkate alýnmýþtýr. Maksimum yerdeðiþtirme taleplerinin eðilimi ve saçýlýmýný detaylý olarak deðerlendirmek amacýyla her bir deprem seviyesi ve yerel zemin sýnýfý için 30 gerçek ivme kaydý seti kullanýlmýþtýr. Sonuçlar, a) çevrimsel modellerin etkisinin ihmal edilebileceðini, b) sete ait ortalama taleplerin, medyan taleplere göre daha yüksek olduðunu, c) taleplerin set içindeki saçýlýmýnýn yüksek ve deðiþkenlik gösterdiðini, d) talep saçýlýmýnda yerel zemin sýnýfý ve/veya deprem yer hareketi etkisinin olmadýðý ve rastgele deðiþtiðini, e) yatay dayaným oraný ve akma sonrasý rijitliðin taleplerin saçýlýmý üzerinde etkili olduðunu, göstermiþtir.

Advances in earthquake engineering play a role in the development of seismic codes all over the world. The new version of Turkish Building Earthquake Code (TBEC) has also been published in 2018. Thanks to the technological developments, real acceleration records to be used in dynamic analysis of structures have been easily accessible. In this study, the variation of maximum displacement demands of single degree of freedom (SDOF) systems determined via dynamic analysis by using real earthquake records compatible with TBEC are investigated. For this purpose, 120 SDOF systems which represent behavior of variety of structural topologies were created by combination of different lateral strength capacity ratios, structural periods, hysteretic models and post-yield stiffness ratios. In order to obtain ground motion records, two different level of seismic intensity level and three different local soil classes are considered. 30 real ground motion record sets for each seismic intensity level and local soil class are used for detailed assessment of tendency and variation of maximum displacement demands. Results indicated that a) effect of different hysteretic models on displacement demands is negligible, b) the mean displacement demands are more conservative than median displacement demands for the sets, c) displacement demand variation of the sets are high and not evenly distributed, d) the variation of the demands changes randomly depending on local soil class and earthquake level, e) lateral strength ratio and post-yield stiffness are efficient on the variation of the demands.

Bu çalýþma, taþýyýcý sistemini beton dolgulu kompozit kolonlar ile çelik kiriþler içeren süneklik düzeyi yüksek moment aktaran çerçevelerin oluþturduðu çok katlý bir binanýn, Çelik Yapýlarýn Tasarým, Hesap ve yapým Esaslarýna Dair Yönetmelik 2016 (ÇYTHYE 2016) ile Türkiye Bina Deprem Yönetmeliði 2018 (TBDY 2018) esaslarýna uygun olarak tasarýmýný ve zaman taným alanýnda doðrusal olmayan dinamik analizleri ile bu analizler sonunda elde edilen sonuçlarýn tartýþýlmasýný kapsamaktadýr. Analizler 11 adet deprem yer hareketi ivme kaydý kullanýlarak ETABS ve OpenSEES bilgisayar yazýlýmlarý ile gerçekleþtirilmiþtir. Analiz sonuçlarý, taþýyýcý sistem elemanlarýnda oluþan plastik mafsal dönmeleri esas alýnarak deðerlendirilmektedir. Ayrýca plastik dönme deðerlerine göre kiriþ ve kolonlarýn hasar durumlarý belirlenerek bina taþýyýcý sisteminin deprem performansý da araþtýrýlmýþtýr. Diyafram elemanlarýnýn boyutlandýrýlmasýnda esas alýnan kat hizasý kesme kuvvetleri (diyafram kuvvetleri), TBDY 2018 çerçevesinde irdelenmiþtir. Her iki bilgisayar yazýlýmý ile elde edilen sonuçlar birbirleriyle karþýlaþtýrýlarak aralarýndaki tutarlýlýk deðerlendirilmiþtir.

This study presents the results of nonlinear time history analyses of a multi-story building of which structural system has highly ductile moment resisting frames composed of concrete filled composite columns and steel beams, which was designed per Turkish Code for Design and Construction of Steel Structures 2016 and Turkish Seismic Code for Buildings 2018. The nonlinear analyses were carried out with ETABS and OpenSEES using 11 earthquake ground motion records. The results of the analyses are evaluated on the basis of plastic rotations occurred in the beams and columns hinges. In addition, according to the values of plastic rotations, damage levels of beams and columns were determined and the seismic performance of the structural system of the building was also investigated. Shear forces acting on each floor (diaphragm forces) considered for the design of the diaphragm elements were also examined within the Turkish Seismic Code for Buildings 2018. The consistency between the analyses results from both computer software were comparatively assessed.

Bu çalýþmada, tek ve karma lif takviyesinin aderans dayanýmýna etkisini incelemek için altý adet tam ölçekli 200x300x2000 mm boyutlarýnda betonarme kiriþ numunesi dört noktalý eðilme altýnda test edilmiþtir. Bu amaçla, betonarme kiriþ numuneleri lif takviyesiz, tek lif (%1 makro çelik lif) ve karma lif (%0.8 makro ve %0.2 mikro çelik lif) takviyeli olarak döküldü. Her bir kiriþ numunesi, çekme bölgesinde iki adet donatý çeliðinin açýklýk ortasýnda bindirmeli ekli olarak tasarlanmýþtýr. Bindirme boyu donatýnýn akma dayanýmýna ulaþmadan önce bindirme bölgesinde beton örtüsünün yarýlmasýyla aderans göçmesi gösterecek þekilde seçilmiþtir. Deneysel çalýþmada, donatý çapý, bindirme boyu ve donatý detaylarý sabit tutulurken, lif tip ve kombinasyonlarý deðiþken olarak belirlenmiþtir. Sonuç olarak, lif takviyeli tüm betonarme kiriþ numunelerinin beton ve çelik donatý arasýndaki aderans dayanýmý, lif takviyesiz kiriþ numunelerine göre artýþ gösterirken, karma lif takviyeli kiriþ numunelerinin aderans dayanýmý ise en yüksek bulunmuþtur. Karma lif takviyeli kiriþ numunelerinde sünek göçme gözlemlenmiþ ve çoklu çatlak davranýþý sonucu geniþliði daha az fakat daha fazla sayýda çatlak oluþtuðu belirlenmiþtir. Ayrýca, lif takviyeli kiriþ numunelerinden elde edilen aderans dayanýmýna ait deneysel verilerin, analitik bulgularla çok iyi bir uyum içinde olduðu bulunmuþtur.

In this study, six reinforced concrete (RC) beams with the sizes of 200x300x2000 mm were tested under four-point bending to investigate the effect of single and hybrid fiber reinforced on the bond strength of reinforcing bar. For this purpose, the reinforced beams were cast as no fiber, single fiber (1% macro steel fiber) and hybrid fiber (0.8% macro and 0.2% micro steel fiber) reinforced. Each beam was designed to include two bars in tension, spliced at the center of the span. The splice length was selected so that bars would fail in bond, splitting the concrete cover in the splice region, before reaching the yield point. In experimental work, the diameter of bars, splice length and bar details was selected as constant while the fiber type and combination was variable. Finally, it was found that all beams with steel fiber reinforced had higher bond strength between concrete and steel bar than the beams without steel fiber while the beams with hybrid steel fiber reinforced had highest bond strength. A ductile failure was observed in the hybrid fiber reinforced beam specimens and it was determined that the result of multiple-crack behavior less crack width but more numbers cracked. Moreover, experimental data related to the bond strength obtained from RC beams with steel fiber were in very good agreement with analytical results.

Bu çalýþmada, düþük ve orta katlý betonarme yapýlarýn deprem derzlerinin zaman taným alanýnda dinamik analizlerle belirlenmesi amaçlanmýþtýr. Düþük ve orta yükseklikteki binalarý temsil etmesi için 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9 ve 10 katlý betonarme bina modelleri 2018 Türkiye Bina Deprem Yönetmeliðine (TBDY-2018) göre tasarlanmýþtýr. Bu modellerde doðrusal elastik olmayan davranýþý yansýtabilmek için kolon ve kiriþ uçlarýnda yýðýlý plastik mafsallar tanýmlanmýþtýr. Üç boyutlu (3B) olarak modellenen bina modelleri, kat seviyelerinden doðrusal link (gap) elemanlar ile birbirlerine baðlanarak ikili bina modelleri türetilmiþtir. Farklý bina yüksekliklerine sahip betonarme binalar arasýnda farklý kombinasyonlar türetilerek 28 farklý ikili model oluþturulmuþtur. Bu binalar arasýnda býrakýlmasý gereken minimum boþluk mesafesinin belirlenebilmesi için TBDY-2018 ile uyumlu bir deprem seti seçilmiþtir. Seçilen deprem seti, 11 farklý ivme kayýt takýmýndan oluþmaktadýr. Zaman taným alanýnda doðrusal elastik olmayan analizlerde kullanýlmak üzere toplamda 22 adet ivme kaydý elde edilmiþtir. 616 adet dinamik analiz sonucu ile elde edilen çarpýþma mesafeleri, TBDY-2018’ de yer alan derz mesafeleri ile kýyaslanmýþtýr. Çalýþma sonucunda, mevcut yönetmelikte verilen gerekli boþluk mesafelerinin çarpýþmayý önlemek için yeterli olmadýðý görülmüþtür. Sismik yükler altýndaki derz mesafelerinin tahmininde kullanýlan α katsayýsý için komþu binalarýn periyot oranlarýna baðlý olarak basitleþtirilmiþ yeni bir denklem önerilmiþtir.

This study aims to investigate the determination of seismic separation distance of adjacent low and mid-rise reinforced concrete (RC) buildings using nonlinear time history analysis. The low and mid-rise RC buildings were reflected using 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9 and 10-story buildings designed per 2018 Turkish Building Earthquake Code (TBEC). Beam and column elements are modeled as nonlinear frame elements with lumped plasticity by defining plastic hinges at both ends of beams and columns. The adjacent three-dimensional (3D) building models are connected to each other by linear link elements at the floor levels. 28 different adjacent building models were created by using the RC buildings with different building heights. In order to determine the minimum separation distance between these buildings, an earthquake set compatible with TBEC-2018 was selected. The earthquake set consists of 11 different record pair. Nonlinear time history analyses were carried out for each binary model using 22 acceleration records. The distances necessary to avoid pounding obtained from the result of 616 dynamic analyses were compared with the separation distances defined in the TBEC-2018. As a result of the study, it is seen that the required seismic separation distance per the current code was not enough to prevent pounding. A new simplified equation is proposed based on the period ratios of neighboring buildings for the coefficient (α) used in the estimation of gap distances under seismic loads

Yapý-zemin etkileþimi, çerçeve sistemli yapýlarýn deprem yükü altýndaki yerdeðiþtirme cevabýný önemli ölçüde deðiþtirmektedir. Bu etki özellikle yumuþak zemin üzerine inþaa edilmiþ yapýlarda çok daha önemlidir. Dinamik çözümlemede bu etki göz önüne alýndýðý takdirde; yapýnýn inþaa edildiði zemin türüne baðlý olarak yanal yerdeðiþtirmelerinde ve kat ötelemesi talebinde artýþ meydana gelebilir. Etkileþime baðlý olarak yapýnýn kat ötelemesi talebinde meydana gelen farklýlýk, ayný zamanda yapýnýn performans seviyesini de deðiþtirir. Göreli kat ötelemesi oraný, deprem etkisi altýnda tasarým sürecindeki en önemli yapýsal parametrelerden birisidir. Bu sebeple, yapý-zemin etkileþimi etkilerinin yapýsal tasarým aþamasýnda ve performansýn belirlenmesinde dikkate alýnmasý oldukça önemlidir. Bu çalýþmada, mevcut çok katlý bir yapýnýn kat ötelemesi talebi, yapý-zemin sistemlerinin dinamik çözümlemesi için geliþtirilmiþ olan sayýsal bir yöntem ile elde edilmiþtir. Bu yöntemde, çok katlý yapýlarýn deprem dalgalarý etkisi altýndaki dinamik cevabýnýn çözümlenmesinde üstyapýnýn sayýsal modeli için Sonlu Elemanlar Yöntemi; zemin için ise Sýnýr Elemanlar Yöntemi kullanýlmýþtýr. Kat seviyelerinde hesaplanan yanal yerdeðiþtirme deðerleri kullanýlarak mevcut bir yapýda maksimum göreli kat ötelemesi oraný ve yapýsal performans düzeyi belirlenmiþtir.

The effect of soil structure interaction significantly alters the displacement response of the framed structures. This effect is mostly important for the buildings resting on soft soils. Including these effects in the dynamic analysis, the lateral displacements and the drift demand of the building increase depending on the type of the underlying soil. The variation in the drift demand due to the interaction effects also changes the performance level of the structure, as well. Since the interstory drift ratio is one of the most important demand parameter, it is essential to integrate the effects of soil structure interaction within the structural design process and the performance assessment. In this study, the drift demand of an existing multistory building is obtained using an improved technique for the dynamic analysis of the soil-structure systems. The technique is based on the analysis of the multistory buildings under the seismic wave propagation employing Finite Element Methods (FE) for the superstructure and Boundary Element Methods (BE) for the underlying soil medium. The lateral displacement response at each story level is used to determine the maximum interstory drift ratio of the building and to estimate the structural performance level.

Çerçeve veya çerçeve ve perde sistemlerin birlikte kullanýlmasý esasýna dayanan geleneksel sismik tasarým genellikle yüksek ivmelenmelere ve yüksek göreli kat ötelenmelerine sebep olur. Bunun sonucunda, yapýnýn kendisi temel olarak bozulmadan kalsa bile, yapý içindeki cihazlar zarar görebilir. Binanýn kendisinden daha pahalý ekipman içeren binalar için bu durum, tolere edilemez. Bu tür binalarda, yapýyla temeli arasýna yerleþtirilen izolatörler iyi bir seçim olabilir. Çalýþma sismik izolatörler kullanýmýn tipik bir betonarme konut binasýnýn performansý üzerindeki etkilerinin deðerlendirilmesini amaçlamaktadýr. Bu kapsamda, 2018 Türkiye Bina Deprem Yönetmeliði’ne göre tasarlanmýþ binanýn tabanda izolatör bulunmasý ve bulunmamasý durumu göz önüne alýnmýþtýr. Ayrýca farklý tip izolatörlerin talepler üzerindeki etkisinin incelenmesi için ankastre mesnetli geleneksel model ile kurþun çekirdekli kauçuk izolatör veya sürtünmeli sarkaç izolatörlerin farklý kombinasyonlarýyla toplam 5 farklý model oluþturulmuþtur. Deprem etkisi altýnda doðrusal elastik olmayan davranýþ için, kiriþ ve kolon elemanlarýn her iki ucunda plastik mafsallar ile doðrusal elastik olmayan özelliðe sahip izolatörler kullanýlmýþtýr. Yapý modellerinin sismik performansýnýn deðerlendirilmesinde doðrusal olmayan zaman taným alanýnda dinamik analiz yöntemi kullanýlmýþtýr. Ýzolatörlü bina modellerinin konvansiyonel modele kýyasla yapý davranýþýnda meydana getirdiði deðiþiklikler incelenmiþtir. Performans deðerlendirmesinde periyot deðerleri, sismik talepler ve hasar daðýlýmlarý göz önüne alýnmýþtýr. Elde edilen sonuçlar doðrultusunda, izolatörlü binalarda periyot deðerindeki artýþa baðlý olarak, sismik performans üzerindeki olumlu etkiler açýkça ortaya koyulmuþtur. Ayrýca farklý tipteki izolatörlerin birlikte kullanýldýðý tasarýmlarýn bu sonuçlarý daha da iyileþtirdiði görülmüþtür.

Traditional seismic design, based on use of moment frames and shear walls together to increase seismic resistance of structures, often leads to high acceleration or high interstory displacement demands. Although the structure itself remains fundamentally intact, the devices inside the structure can be damaged. This may not be tolerable for buildings with expensive equipment. Seismic isolation may be a good choice for such buildings. This study aims to evaluate the effect of seismic isolation on the performance of a typical residential building designed per 2018 Turkey Building Code. Five different models have been created with traditional model and different combinations of lead core rubber isolator or friction isolators. Beam and column elements are modeled as nonlinear frame elements with lumped plasticity by defining plastic hinges at both ends of beams and columns. Nonlinear behavior of seismic isolators has also been considered. Nonlinear time history analyses are used for performance evaluation of the building with and without seismic isolation. Seismic behavior of conventional and base-isolated buildings was examined. Period values, seismic demands and damage distribution are considered for performance evaluation. The outcomes show that seismic isolation has positive effects to decrease seismic demands. In addition, the improvements in seismic behavior are more obvious when designs different types of isolators are used together.

Agregalar ve bitümlü baðlayýcý arasýnda oluþan adezyonun azalmasý sonucunda üstyapýda çatlaklar, çukurlar ve sökülmeler meydana gelmektedir. Ýlk kez bu çalýþmada agrega ile bitümlü baðlayýcý arasýndaki adezyonu artýrmak için Cocamide Diethanolamide kimyasalýnýn kullanýlabilirliði incelenmiþtir. Bitümlü baðlayýcýya %1, %3, %5, %7 ve %9 oranlarýnda ilave edilen Cocamide Diethanolamide kimyasal malzemesinin 2000 devir/dk, 165 °C ve 1 saat süreyle yüksek devirli sýcaklýk kontrollü karýþtýrýcý kullanýlarak homojen olarak karýþýmý saðlanmýþtýr. Farklý oranlarda Cocamide Diethanolamide ile modifiye edilmiþ bitümlü baðlayýcýlar üzerinde geleneksel bitüm deneylerine ilaveten, yapýþma ve soyulma deneyleri gerçekleþtirilmiþtir. Çalýþmada kullanýlan malzemenin bitümlü baðlayýcý ve agrega arasýnda oluþan adezyona olan etkisini incelemek için Vialit, Nicholson ve Kaliforniya yapýþma ve soyulma deneyleri yapýlmýþtýr. Vialit deneyinin sonuçlarýna göre bitümlü baðlayýcýya ilave edilen Cocamide Diethanolamide malzemesinin miktarý arttýkça, bitümlü baðlayýcý ve agregalar arasýndaki yapýþma özelliðinin %87.5 oranýnda arttýðý gözlemlenmiþtir. Nicholson ve Kaliforniya soyulma deneylerinde ise, %5 Cocamide Diethanolamide ile modifiye edilmiþ bitümlü baðlayýcýnýn agregalar üzerinde önemli derecede etkili olduðu gözlemlenmiþtir.

As a result of the decrease in adhesion formed between aggregates and bituminous binder, cracks, potholes and raveling occur in the pavement. In order to increase the adhesion between aggregates and bituminous binder, the usability of Cocamide Diethanolamide which is chemical material was examined for the first time. Cocamide Diethanolamide is added to bituminous binder at a rate of 1%, 3%, 5%, 7% and 9% and homogeneously mixed using a high shear temperature-controlled mixer at 2000 rpm for 165 °C and 1 hour. In addition to the conventional bitumen experiments on the bituminous binders which are modified with different ratios of Cocamide Diethanolamide, adhesion and stripping tests were carried out. Vialit, Nicholson and California adhesion and stripping tests were carried out to examine the effect of the material used in the study on adhesion formed between bituminous binder and aggregate. According to the results of the Vialit test, it has been observed that the adhesion between the bituminous binder and aggregates increased by 87.5% as the amount of the Cocamide Diethanolamide material added to bituminous binder increased. In the Nicholson and California stripping tests, it was observed that bituminous binder which modified with 5% Cocamide Diethanolamide has significantly effective on aggregates.

Aðýr taþýt yükleri ile ýsýl þartlar altýnda yol üst yapýsýnýn en önemli bozulmasý olarak kabul edilen ve tekerlek izi nedeniyle meydana gelen ondülasyon problemiyle mücadele etmek için genellikle taþ mastik asfalt (SMA) kullanýmý tercih edilmektedir. Kaplama ömrünü arttýrmak amacýyla bu tip karýþýmlar yüksek seviyede agrega etkileþimi ve kilitlenme etkisi ile yüksek bitüm oraný içermektedir. Uygulama sýrasýnda çoðunlukla, polimer modifiye bitüm veya bitüm modifikasyonu uygulanmýþ selülozik elyaf katkýlarý tercih edilmektedir. Bu çalýþmada, iki aþama gerektiren bitüm modifikasyonunun aksine cam ve polipropilen tipi elyaflar direkt kuru karýþýma eklenerek karýþým modifikasyonunun kullanýlabilirliði araþtýrýlmýþtýr. “Superpave” tasarým yöntemine göre yoðurmalý sýkýþtýrýcý kullanýlarak toplam 169 numune hazýrlanmýþtýr. Bu numunelerin 120 adedine kuru agrega aðýrlýðýnýn %0.1’i ile %0.8’i arasýnda elyaf eklenmiþtir. %0.6 ile %0.8 arasýnda deðiþen cam ve polipropilen elyaf katkýlý deney sonuçlarýna göre; süzülme direnci, esneklik modülü ve su hassasiyeti içeren dolaylý çekme dayanýmý deðerleri iyileþtirilmiþtir. Ancak, hesaplanan birim þekil deðiþtirme sonuçlarý statik ve dinamik tek eksenli testler açýsýndan tatmin edici sünme deðerlerinin elde edilemediðini göstermektedir. Daha yüksek deplasmanlar gerçekleþmesine raðmen, sünek davranýþ nedeniyle yansýma çatlaklarý ortadan kaldýrýlmýþtýr.

The use of stone mastic asphalt (SMA) is generally preferred to combat the undulation problem of roads due to wheel rutting, which is considered to be the most serious deterioration of road superstructure under heavy vehicle loads and thermal conditions. This type of mixture has a high level of aggregate interaction and interlocking effect with a high bitumen ratio in order to increase the lifetime of pavements. Commonly, polymer modified bitumen or cellulosic fiber additives involving a bitumen modification process is favored during the application. In this study, the usability of mixture modification was investigated by adding glass and polypropylene fibers directly into the dry mixture, unlike bitumen modification process that is requiring two mixing stages. In total, 169 specimens were prepared using a gyratory compactor according to the superpave design method. Of these specimens, 120 were fiber added samples with a ratio from 0.1% to 0.8% by dry weight aggregate. The draindown resistance, resilient modulus and water susceptibility including indirect tensile strength values, were improved by the addition of glass and polypropylene fibers according to experimental results within a range of 0.6% to 0.8% generally. However, calculated strain results show that satisfactory creep values could not be obtained in terms of static and dynamic uniaxial tests. Despite the fact that higher displacement occurred, reflecting cracks were eliminated owing to ductile behavior.

Demiryollarýnda kullanýlan üstyapý tiplerinden biri olan balastsýz üstyapý sistemlerinin, servis ömrü boyunca balastlý üstyapýya göre daha az bakým gerektirdiði bilinmektedir. Balastsýz üstyapýnýn her ne kadar yapým maliyetleri balastlý üstyapýya göre daha yüksek olsa da, hattýn servis ömrü boyunca ortaya çýkan toplam maliyetler incelendiðinde, balastsýz üstyapýnýn daha ekonomik çözümler sunduðu görülmüþtür. Ancak, her balastsýz üstyapý sistemi balastlý üstyapýya göre bu ekonomik avantaja sahip midir? Ayrýca, ekonomik koþullar bir üstyapý tipinin ekonomiklik ölçütünü ne kadar etkilemektedir? Ülkemiz ekonomik koþullarýnda hangi üstyapý tipini seçmek daha uygundur? Bu çalýþma, bu sorularý yanýtlamaya yönelik olarak 3 farklý demiryolu üstyapý tipini (balastlý üstyapý, beton taþýyýcý tabakalý balastsýz üstyapý ve asfalt taþýyýcý tabakalý balastsýz üstyapý) ekonomik olarak incelemiþtir. Bahsi geçen üstyapý tiplerinin yapým ve bakým maliyetleri belirlenmiþ olup, ortaya çýkan maliyetlere göre üstyapý tipleri ekonomik olarak birbirleri ile karþýlaþtýrýlmýþtýr. Bu araþtýrma bir durum çalýþmasý üzerinde gösterilmiþtir. Çalýþmanýn sonuçlarýna göre, asfalt taþýma katmanlý balastsýz üstyapý sistemi, iskonto oranýnýn %2’den büyük olduðu her ekonomik koþulda diðer üstyapý tiplerinden daha pahalý olmaktadýr. Beton taþýma katmanlý balastsýz üstyapý sistemi ise, iskonto oranýnýn %7’den küçük olduðu durumlarda en ekonomik sistem durumundadýr. Bu iskonto oraný (%7) aþýldýðýnda, toplam maliyeti en az olan sistemin balastlý üstyapý sistemi olduðu görülmüþtür. Ülkemiz koþullarý dikkate alýndýðýnda ise (iskonto oraný %15 için) ekonomik açýdan en uygun sistemin balastlý üstyapý sistemi olduðu ortaya çýkmýþtýr.

It is known that the ballast-less superstructure systems require less maintenance than ballasted superstructure versions throughout their service life. Although the construction costs of ballast-less superstructure are higher than ballasted superstructure systems, it is seen that the ballast-less superstructure systems offer more economical solutions when the total costs of the line's service life are examined. However does each ballast-less superstructure system have this economic advantage over ballasted superstructure? Which type of superstructure is more economical under different economic conditions? What is the most economical solution for Turkey in the superstructure selection? In this study, 3 different types of railway superstructures (a ballasted system, a ballast-less system with asphalt bearing layer, a ballast-less system with concrete bearing layer) were examined economically to answer these questions. Construction and maintenance costs of the mentioned types of superstructure have been determined and according to these costs, these systems are compared economically. This research has been shown on a case study. The results of this study indicate that the ballast-less track with asphalt bearing layer is more expensive than other superstructure types in every economic condition where the discount rate is greater than 2%. When the discount rate is less than 7%, the ballast-less system with concrete bearing layer is the most economical system. In the case that the discount rate exceeds 7%, the ballasted track is the most economical system. For economic conditions in Turkey (discount rate for 15%), it has been determined that the ballasted track is a more economical system.

Ülkemizde taþýt trafiðine oranla yaya trafiðine daha az önem verilmektedir. Bu durumdan kaynaklanan sorunlar arttýkça, yaya davranýþlarýný anlamaya yönelik çalýþmalara olan ilgi de artmaya baþlamýþtýr. Bu baðlamda, makalede lise çaðýndaki öðrencilerin ýþýksýz yaya geçitlerinde kabul edilebilir aralýk kabulü davranýþlarý incelenmiþtir.
Çalýþma bir önce sonra çalýþmasý olarak düzenlenmiþtir. Ýlk durumda yaya geçidi geleneksel bir ýþýksýz yaya geçidi iken, ikinci durumda yaya geçidi yükseltilmiþ yaya geçidine dönüþtürülmüþtür. Bu makalede yükseltilmiþ yaya geçidinin lise çaðýndaki öðrencilerin kabul edilebilir aralýk davranýþýna etkilerinin bulunmasý amaçlanmýþtýr. Çalýþmada Ýzmir ilinde bir lise yakýnýnda bulunan ýþýksýz yaya geçidi seçilmiþtir. Veriler sabah saat 7.00-8.00 saatleri arasýnda toplanmýþtýr. Ofis ortamýnda video görüntülerinden ayýklanan veriler iki yönlü ve tek yönlü varyans analizi (ANOVA) yöntemi kullanýlarak çözümlenmiþtir. Öðrencilerin kurallara uygun olarak geçiþi yaya geçidi yükseltilmiþ yaya geçidine dönüþtürüldükten sonra artmýþtýr. Ayrýca ortalama taþýt hýzlarý ve %85’lik taþýt hýzlarý hem yaya geçidi yükseltilmeden önce hem de yükseltildikten sonra hesaplanmýþtýr.

Pedestrian traffic has less priority than vehicle traffic in Turkey’s transportation system. In recent years, there has been a growing interest in understanding pedestrians’ behavior. This paper investigates high school students’ (15-18 age range) gap acceptance behavior at unsignalized midblock crossings by designing a before and after study. The midblock crossing is conventional in the first situation. But after, the midblock crossing is raised. This paper aims to find the effect of raised midblock crossing on pedestrians’ acceptable gap behavior.
In this study, a midblock crossing near a high school in Izmir City was chosen. Data was gathered by using two video cameras in the morning (7.00-8.00 AM). The obtained data were extracted from the footage. The data were analyzed by performing two-way and one-way analysis of variance (ANOVA). The legal crossing rate of the students increased with the installation of the raised midblock crossing. Also, average vehicle speed and 85th percentile speed determined for both situations. Thus, the number of acceptable gaps increased as well as the waiting time decreased significantly.

Adsorpsiyon, sudan boya gideriminde kullanýlan en yaygýn yöntemlerden biridir. Adsorpsiyon yönteminin en önemli dezavantajý, iþlem sonunda ikinci bir atýk olarak boyalý adsorban maddelerin oluþmasýdýr. Bu çalýþmada, adsorban olarak Senturea solstitialis (CS) ve Verbascum thapsus (VT) bitkileri kullanýlarak sulu çözeltiden Crystal Violet'in (CV) uzaklaþtýrýlmasý incelenmiþtir. Ýþlem sonunda elde edilen boyalý adsorbanlarýn kalorifik deðerleri belirlenerek farklý amaçlar için kullanýlabilirliði araþtýrýlmýþtýr. Deneysel tasarým ve modelleme, yüzey tepki yöntemi (RSM) kullanýlarak gerçekleþtirilmiþtir. Geliþtirilen modeller için regresyon katsayýlarý CS bitkisi için 0.86 ve VT bitkisi için 0.95 olarak bulunmuþtur. Adsorpsiyon iþleminde CS ve VT bitkilerinin sýrasýyla Dubinin-Radushkevich ve Temkin izotermine uyduðu tespit edilmiþtir. Her iki bitki için de adsorpsiyon, sahte ikinci derece kinetik, endotermik ve kimyasal reaksiyon olarak gerçekleþmiþtir. CS bitkisi için maksimum adsorpsiyon kapasitesi 84.03 mg.g-1 ve temas süresi 85 dakikadýr. VT bitkisi için ise maksimum adsorpsiyon kapasitesi olan 109.89 mg.g-1'e, 55 dakikada ulaþýlmýþtýr. Her iki bitkinin de adsorpsiyon öncesinde ve sonrasýnda kalorifik deðerleri ölçülmüþ ve adsorpsiyon iþlemi sonrasýnda elde edilen boyalý adsorbanlarýn kalorifik deðerlerinin arttýðý tespit edilmiþtir. CS bitkisinde kalorifik deðer 4003,774'ten 4458,059 Kcal.Kg-1'e yükselirken VT bitkisinde 3206,028'den 4120,330 Kcal.Kg-1'e yükselmiþtir. Bu deðerler, adsorpsiyon iþlemi sonrasýnda ikinci bir atýk olarak ortaya çýkan boyalý bitkilerin emisyon kontrollü endüstriyel tesislerde yakýt olarak kullanýlabileceðini göstermiþtir. Ýþlem bir bütün olarak ele alýndýðýnda sýfýr atýk hedefine ulaþmaktadýr.

Adsorption is one of the most widely used methods for dye removal from water. At the end of the adsorption process, the dyed adsorbents emerging as a second-order waste which is the main disadvantage of this process. In this study, the removal of a synthetic dye Crystal Violet (CV) from the synthetic wastewater by using Centaurea solstitialis (CS) and Verbascum Thapsus (VT) plants was studied by adsorption. At the end of the adsorption process, the reusing potential of the dyed plant was explored by measuring the dyed plant calorific values. Experimental design and modeling were performed using the surface response method (RSM). The regression coefficients for developed models were 0.86 for the CS plant and 0.95 for the VT plant. Adsorption process for CS and VT plants were fitted by Dubinin-Radushkevich isotherm, and Temkin isotherm, respectively. The two plants were pseudo-second-order, endothermic, and found to be chemically. CS plant had a capacity of 84.03 mg.g-1 with a contact time of 85 min. The capacity of the VT plant reached 109.89 mg.g-1 at a contact time of 55 min. The calorific values results show increases in the calorific values for the two plants after the adsorption process. The CS plant increased from 4003.774 to 4458.059 Kcal.Kg-1. Whereas the VT plant increased from 3206.028 to 4120.330 Kcal.Kg-1. These values indicate the using possibility of the two plants as solid fuel by burning the dyed plants in emission controlled industrial facilities by applying the zero-waste concept.

Cu2+’nin atýk çaya (AÇ) biyosorpsiyonu kesikli deneyler ile araþtýrýlmýþtýr. AÇ’nin giderme verimi ve biyosorpsiyon kapasitesi (qe), pH, temas süresi, baþlangýç Cu+2 deriþimi, sýcaklýk ve AÇ dozuna göre araþtýrýlmýþtýr. AÇ’ýn qe deðeri, çözelti sýcaklýðý arttýkça yükselmiþtir. Deneysel çalýþmalar ile elde edilen R2, qden ve qhes deðerlerine göre adsorpsiyon eþitliði en iyi, Langmuir izoterm modeli ile tanýmlanmaktadýr. AÇ’ye en yüksek Cu+2 biyosorpsiyonu, baþlangýç pH ve sýcaklýðý olan 6.0 ve 55 0C’de olduðu belirlenmiþtir. Deneysel sonuçlar, AÇ’ye, Cu+2 biyosorpsiyonunun endotermik bir reaksiyon olduðunu göstermektedir. Kinetik modeller karþýlaþtýrýldýðýnda biyosorpsiyon en iyi yalancý II. derece kinetik model tarafýndan tanýmlanmaktadýr. Negatif ΔG˚ deðeri AÇ’ye Cu+2 biyosorpsiyonunun uygulanabilir olduðunu göstermektedir.

The biosorption of Cu2+ onto the tea wastes (TW) was investigated by performing the batch experiments. The removal efficiency and biosorption capacity (qe) of TW was investigated as a function of pH, contact time, initial Cu2+ concentration, temperature, and TW dose. The qe value of TW increased with the increase of solution temperatures. According to the R2 value, qexp and qcal, the adsorption equilibrium was well described by the Langmuir isotherm model. The highest sorption of Cu2+ onto TW was observed at the initial pH value and temperature of 6.0 and 55°C, respectively. Experimental results confirming that the biosorption reaction of Cu2+ on the TW was thought to be endothermic. By the comparison of kinetic models, results demonstrated that the system was best described by the pseudo second-order kinetic model. The negative ΔG˚ value indicated that the Cu2+sorption onto the TW is feasible.

Bu çalýþmada, kimyasal olarak sentezlenen hidroksiapatit ve nano manyetit partiküllerinden manyetit-hidroksiapatit (HAp/Fe3O4-MHAp) nanokompozit malzemesi üretilmiþ ve sulardan Zn(II) iyonlarýnýn gideriminde adsorbent olarak kullanýlmýþtýr. MHAp nanokompozit materyali düþük maliyet, kullaným ve üretim kolaylýðý, yüksek stabilite ve etkili sorpsiyon kapasitesi gibi özelliklere sahip olduðu için seçilmiþtir. Kesikli adsorpsiyon prosesine etki eden parametreler örneðin pH, baþlangýç Zn(II) konsantrasyonu, adsorbent konsantrasyonu ve reaksiyon süresi için optimum deðerlerin belirlenmesine yönelik deneyler gerçekleþtirilmiþtir. Elde edilen kompozit malzemenin özelliklerini belirlemek amacýyla Fourier Dönüþümlü Kýzýlötesi Spektroskopisi (FTIR), Taramalý Elektron Mikroskopu (SEM), Enerji yayýlýmlý X-Iþýný Analizi (EDX) kullanýlmýþtýr. Adsorpsiyonun izoterm tipini belirlemek için Langmuir, Freundlich, Tempkin ve Dubinin–Radushkevich (D-R) izoterm modelleri denenmiþ ve reaksiyonun zamanla deðiþimini tespit etmek amacýyla kinetic çalýþmalarý yürütülmüþtür. Elde edilen sonuçlar, HAp/Fe3O4 kompozitinin sulardan Zn(II) iyonlarýnýn gideriminde baþarýlý bir adsorbent olduðunu ve reaksiyon kinetiðinin Yalancý Ýkinci Dereceden Kinetik Modele uyduðunu göstermiþtir. Optimum deneysel koþullarda (pH: 6.0, 25 mgZn(II)/L, 30 dk, 6.25 g/L MHAp) maksimum sorpsiyon kapasitesi 555.55 mg/g ve giderim verimi %96 olarak tespit edilmiþtir.

In this study, the capability of chemically synthesized hydroxyapatite-magnetite (HAp/Fe3O4-MHAp) nanocomposite as an adsorbent for the sorption of Zn(II) ions from aqueous solution was investigated. Magnetite-hydroxyapatite nanocomposite (MHAp) has been chosen as an adsorbent because of its low cost, high stability, easy to use, and effective sorption power. Batch adsorption experiments were conducted to determine the optimum parameters for Zn(II) removal such as pH, concentrations of initial Zn(II) and adsorbent and reaction time. Nanocomposite properties were also characterized by using Fouirer Transform Infrared Spektrofotometre (FTIR), Scanning Electron Microscope (SEM) and Energy-dispersive X-ray Spectroscopy (EDX) techniques. Our results showed that the kinetic behavior of the Zn(II) adsorption process using HAp/Fe3O4 composite fitted to the pseudo-second-order kinetic model. Additionally, the equilibrium state of the adsorption process was studied using Langmuir, Freundlich, Tempkin, and Dubinin–Radushkevich (D-R) isotherm models. The maximum sorption capacity of MHAp nanocomposite was obtained 555.55 mg/g, and best removal value of 96% were determined at pH of 6.0, optimum adsorbent concentration of 6.25 g/L, optimum initial concentration of 25 mg/L, and optimum mixing time of 30 min. This study showed that the MHAp was an effective adsorbent on the Zn(II) removal from wastewater.

Günümüzde, organik anti-mikrobik maddelerin kullanýmý, insan saðlýðý ve doðal yaþam üzerindeki potansiyel etkileri nedeniyle kaygýlarý arttýrmaktadýr. Triklosan (TCS), temizlik ürünlerinde yaygýn olarak kullanýlan ve anti bakteriyel veya anti-mikrobik olarak bilinen bir maddedir. Su bitkilerinin ve diðer su canlýlarýnýn triklosan'a daha duyarlý olduðuna dair güçlü kanýtlar vardýr. Trikolosanýn ayrýþmasý sonucunda oluþabilecek yeni bileþiklere arýtma tesisleri çýkýþýnda rastlanabilmektedir. TCS bir tür endokrin bozucu kimyasaldýr ve sucul eko sisteme ve uzun vadede insan saðlýðýna zarar verir. Bu çalýþmanýn amacý, foto-oksidasyon yöntemini kullanarak TCS'in atýksudan uzaklaþtýrýlmasýný incelemektir. TCS'nin giderimi ultraviyole ýþýk ve yeni geliþtirilen katalizörler kullanýlarak incelenmiþtir. Poli (dimetilsiloksan) (PDMS) modifiye edilmiþ Nafion / Silica kompozit katalizörü, TCS'yi, herhangi bir demir çamuru üretimi olmadan sükroza baþarýyla parçalamýþtýr. Ayrýca, katalizörü ihmal edilebilir demir liçi miktarlarý ile birkaç kez tekrar kullanmak mümkündür. Sonuç olarak, PDMS ile deðiþtirilmiþ katalizör, sadece 34 mg/L H202 ve 0.1 g katalizör kullanýlarak 60 dakika oksidasyon süresince TCS baþarýyla parçalanmýþtýr.

Today, organic anti-microbic substances have increased the concern due to their potential health effects on human and natural life. Triclosan (TCS) is the commonly known as anti-bacterial or anti-microbic and cleaning products. There is strong evidence that water plants and other aquatic species are more sensitive to triclosan. New products are resulting from the decomposition of triclosan, which easily founded at the effluent of wastewater treatment plants. TCS is a kind of an endocrine distractive chemical and gives damage to the aquatic eco-system and human health in the long term. The purpose of this study was to investigate the elimination of TCS from wastewater by using the photo-oxidation method. The removal of TCS studied using ultraviolet light and newly developed catalysts. The Poly(dimethylsiloxane) (PDMS) modified Nafion/Silica composite catalyst was successfully destroyed the TCS to the sucrose without any iron sludge production. In addition, it is possible to re-use the catalyst several times with negligible iron leaching amounts. Consequently, PDMS modified catalyst was successfully applied to destroyed TCS in 60 minutes of exposure time with using only 34 mg/L H2O2 and 0.1g of catalyst.

Bu çalýþmada, Eskiþehir/Türkiye’deki kentsel katý atýk (MSW) bileþiminin tahmini için bir metodoloji uygulanmýþtýr. Bu amaçla, MSW örnekleri toplanmýþ ve numuneler yiyecek atýðý, kâðýt-karton, plastik, metal, cam olarak el ile ayrýlmýþtýr. Bu çalýþmada, MSW bileþiminin tahmini için 2B eðri uydurma fonksiyonlarý kullanýlmýþtýr. Önerilen sistemin performansýný yorumlamak için, Kök Ortalama Karesel Hata (RMSE) ve Toplam Karesel Hata (SSE) deðerleri deðerlendirme ölçütleri olarak seçilmiþtir. Sonuçlara göre, polinom eðri uydurma modelinin atýk bileþiminin tahmini için daha uygun olduðu belirlenmiþtir. Ayrýca, sosyoekonomik yapýnýn atýk bileþimi üzerindeki farklý doðrusal olmayan modellerle etkisi gözlenmiþtir. Çalýþmanýn katkýsýyla, benzer faktörlere sahip olan diðer þehirlerin MSW kompozisyonunu tahmin etmek mümkün olacaktýr.

In this study, the methodology was applied for the prediction of municipal solid waste (MSW) composition in the Eskiþehir/Turkey. For this purpose, MSW samples were collected and the samples were separated by food wastes, paper–cardboard, plastics, glass, metals as manually. In the present study, the concept of 2D curve fitting functions was adopted for the forecasting of MSW composition. To comment on the performance of proposed system, the Root Mean Square Error (RMSE) and Sum of Squared Error (SSE) metrics were chosen as statistical residual evaluation metrics. According to results, it is seen that the polynomial curve fitting model is most suitable. Also, the effect of socio-economic structure on the waste composition by different nonlinear models was observed. With contribution of study, it would be possible to forecast the MSW composition of other cities which have similar factors.

Bu çalýþmada deprem konumu belirleme probleminin çözümünde
“Grid Arama” yönteminin kullanýlmasý ve yöntemin deðiþik durumlardaki etkinliði incelenmiþtir. Bu amaçla að geometrisinin çözüm üzerindeki etkisini araþtýrmak için farklý istasyon daðýlým geometrisine sahip üç ayrý yapay istasyon aðý seçilmiþtir. Ayrýca tüm istasyon aðlarý için depremin; istasyon aðýnýn içinde, hemen dýþýnda ve daha da uzaðýnda olma durumlarý göz önüne alýnmaktadýr. Bunun yaný sýra, ortam hýzýnýn yanlýþ seçilmesi, oluþ zamanýnýn yanlýþ belirlenmesi ve hata içeren veri olmasý durumlarýnda yöntemin etkinliði incelenmiþtir. Yöntem, sadece Pg ve Sg dalga fazlarý okumalarý içeren 54 adet, Karadeniz’de deniz içinde meydana gelmiþ ve sismolojik merkezlerince çözülmesi yapýlmýþ 54 adet gerçek deprem verisi üzerinde uygulanarak depremlerin yeniden konumlarý belirlenmiþ ve diðer elde edilen sonuçlarla mukayese edilmiþtir. Elde edilen sonuçlara göre çözümlenen birçok depremin hiposantýr konumu klasik yöntemle elde edilen konumlara oldukça yakýn olduðu bulunmuþtur.

In this study, “Grid Search method” was investigated for both its efficiency and capability in solving earthquake location problems even if various situations. For this reason, three kinds of seismic networks that poses different station geometries were chosen to make an analysis for the effect of the network shape in solving the location problem by this method. Three cases in which earthquakes occurred in, near, and far from the networks were considered in this study. Furthermore, three different situations that wrongly determined origin time of an event, choosing faulty values of velocity and using the phase data containing reading errors and noise, were also examined in solution of location problem by this method. 54 chosen real earthquakes that occurred near the coast of the eastern Black Sea that had both Pg and Sg phase readings and were previously located by the Seismological Centers were relocated by using Grid search method and were then compared with the ones previously obtained by the seismological center. It has been found that the most earthquake hypocenters determined by this method were close to the locations determined by the classic methods.

Sismik P- ve S- dalga hýzlarý içinde yayýldýklarý jeolojik birimlerin (zemin, kaya) fiziksel özelliklerine, ayrýþma ve kýrýk-çatlak derecelerine, derinlik ve gözenek yapýsýna doðrudan baðlý olup, kazý çalýþmalarýnda sökülebilirliðin tahmin edilmesinde yaygýn olarak kullanýlmaktadýr. Jeolojik birimlerin P- ve S-dalga hýzlarý arazide sýrasýyla sismik kýrýlma ve çok kanallý yüzey dalgasý analizi (ÇKYDA) yöntemleri ile belirlenebilir. Sismik hýzlarýn 1 ve 2 boyutlu (1B ve 2B) daðýlýmlarý ile jeolojik birimlerin jeoteknik nitelikleri ile iliþkili olarak sökülebilirlik sýnýflarý hýzlý ve güvenilir olarak tahmin edilebilir. Bu çalýþmada, Trabzon il merkezinde dört farklý alanda yapýlan sismik ölçümlerden elde edilen veriler, ölçüm alanlarýndaki jeolojik birimlerin sökülebilirlikleri için uluslararasý standartlara (Caterpillar ve NEHRP) göre hazýrlanmýþ P- ve S-dalga hýzý sýnýflama tablolarý kullanýlarak yeniden deðerlendirilmiþ ve S-dalga hýzýnýn dahil edildiði ilksel bir sismik hýz-sökülebilirlik-jeoteknik sýnýflama tablosu oluþturulmuþtur. Böylece, jeolojik birimlerin türü (zemin, kaya) ve mekanik özelliði (sýký, katý, sert) S-dalga hýzýna, sökülebilirlik dereceleri ise, P-dalga hýzýna göre tanýmlanmýþtýr. Buna göre, genel olarak, çalýþma alanlarýndaki jeolojik birimler çok kolay-kolay sökülebilir az sýký zemin (Vp<900 m/s, Vs<300 m/s), orta derecede sökülebilir katý- sýký zemin (Vp~900-1500 m/s, Vs~400-600 m/s), zor sökülebilir çok sýký-katý veya ayrýþmýþ kaya (Vp~1500-2100 m/s, Vs~600-800 m/s), çok zor-son derece zor sökülebilir saðlam kaya (Vp~2100-2400 m/s, Vs~800-1100 m/s) ve sökülemez sert kaya (Vp~2400 m/s, Vs~1100 m/s) þeklinde sýnýflandýrýlmýþtýr. Ayrýca, 2B P-dalga hýzý-derinlik kesitleri sayesinde jeolojik birimlerin yaklaþýk sýnýrlarýnýn belirlenebileceði gösterilmiþtir. Sonuç olarak, P- ve S-dalga hýzlarýnýn birlikte deðerlendirilmesinin jeolojik birimin sökülebilirliðinin yanýnda, türü (zemin veya kaya), mekanik ve fiziksel özellikleri hakkýnda da bilgi vermektedir ve böylece sökülebilirlik tahmin hatalarýnýn azaltýlmasýna ve kazý çalýþmalarýnýn yönlendirilmesine önemli katkýlar saðlayacaktýr.

Seismic P- and S- wave velocities are directly dependent on the physical properties of the geological units (soil and rock) in which they propagate, the degree of decomposition and fracture-crack, depth and porosity, and are widely used in estimating the rippability in excavation works. P- and S-wave velocities of geological units can be determined by seismic refraction and multichannel surface wave analysis (MASW) methods, respectively, in the field. The rippability classes can be estimated quickly and reliably in relation to the distribution of the seismic velocities in 1 and 2 dimensions (1D and 2D) and geotechnical characteristics of geological units. In this study, data from many in situ seismic measurements performed in four different areas in vicinity of center of Trabzon province were re-evaluated using P- and S-wave velocity classification tables prepared according to international standards (Caterpillar and NEHRP) for the rippability of geological units in the measurement areas and a primary seismic velocity-rippability-geotechnical classification table was prepared by including S-wave velocity. Therefore, the type (soil, rock) and mechanical property (firm, solid, hard, etc.) of the geological units are defined according to the S-wave velocity and the degree of rippability according to the P-wave velocity. Accordingly, in general, the geological units in the study areas are classified as very easy-to-easy, less firm soil (Vp <900 m/s, Vs <300 m/s), moderately rippabile solid- firm soil (Vp~900-1500 m/s, Vs~400-600 m/s), hard to rippabile very firm-solid or weathered rock (Vp~1500-2100 m/s, Vs~600-800 m/s), very hard-to-extremely hard to rippabile solid rock (Vp~2100-2400 m/s, Vs~800-1100 m/s) and non-rippabile hard rock (Vp>2400 m/s, Vs>1100 m/s). In addition, it has been shown that the approximate limits of geological units on 2D P-wave velocity-depth sections. Consequently, the evaluation of P- and S-wave velocities together has provided the information about the type (soil or rock), mechanical and physical properties of the geological units besides the rippability, thus will ensure minimizing the rippability estimation errors and to the guiding of excavation works.

Çürüksu Havzasý’nýn (Denizli) GD kesiminde bulunan Böceli ve Kazanpýnar karst kaynaklarý 21 mahallede toplam 24000’den fazla nüfusun içme ve kullanma suyu ihtiyacýný karþýlar. Çürüksu Havzasý’ndaki diðer kaynak ve sondaj sularýnýn genellikle içilmez özellikte olmasý nedeniyle bu kaynaklarýn önemi büyüktür. Kaynak sularý Mesozoyik yaþlý karbonatlý kayaçlardan beslenen travertenlerden boþalmaktadýr. Sýcaklýklarý 16.6-18.2°C ve elektriksel iletkenlik (EÝ) deðerleri 790-910 µS/cm arasýnda deðiþen sular hidrokimyasal olarak Ca-Mg-HCO3-SO4 tipindedir. Ýzotop içerikleri (δ18O, δD ve trityum) sularýn meteorik kökenli olduðunu ve nispeten genç yaðýþlardan beslendiðini gösterir. Çözünmüþ inorganik karbonun (ÇÝK) δ13C deðerleri sulardaki karbonun kökeni olarak tatlý su karbonatlarý ve Mesozoyik yaþlý denizel kireçtaþlarýný iþaret etmektedir. Periyodik majör iyon analizlerinde sularýn iyon kompozisyonlarýnda mevsimsel olarak önemli bir deðiþme olmadýðý belirlenmiþtir. Böceli ve Kazanpýnar kaynaklarýnýn debileri (sýrasýyla 225 ve 157 l/s) ve majör iyon kompozisyonlarý dikkate alýndýðýnda ve mevcut durum doðal ya da yapay olumsuz faktörlerle bozulmadýðý sürece susuz mahallelerin gelecekteki su ihtiyaçlarýný karþýlayabileceði anlaþýlmýþtýr.

Böceli and Kazanpýnar karst springs in the SE part of the Çürüksu Basin (Denizli) provide the drinking and utility water requirement of more than 24000 people in 21 neighborhoods. The karst springs are very important due to the springs and drilling waters in the Çürüksu Basin are generally non-drinkable. The spring waters come from travertines fed from the Mesozoic carbonate rocks. The waters whose temperatures and electrical conductivity (EC) vary between 16.6-18.2°C and 790-910 µS/cm, respectively, are hydrochemically of Ca-Mg-HCO3-SO4 type. Isotope contents (δ18O, δD and tritium) showed that the waters are of meteoric origin and feed from relatively modern precipitation. The δ13C (DIC) values refer to freshwater carbonates and Mesozoic marine limestones as the origin of carbon in waters. In periodic major ion analysis, it was determined that there was no significant seasonal change in the ion composition of the waters. Considering the flowrates (225 and 157 l/s respectively) and major ion compositions of the Böceli and Kazanpýnar springs, it was understood that these springs could provide future water requirement of the waterless neighborhoods as long as the current situation is not compromised by natural or artificial negative factors.

Kohezyonsuz zeminlerin sývýlaþma potansiyeli, gerilme yaklaþýmýný kullanan SPT, CPT gibi arazi yöntemleri ve üç eksenli dinamik kesme, burulmalý kesme, rezonant kolon, bender eleman gibi laboratuvar deneyleri ile belirlenmektedir. Kumlarýn sývýlaþma potansiyelinin tahmininde son zamanlarda, enerji kavramý kullanýlmaya baþlanmýþtýr. Bu yaklaþýmda kullanýlan baþlýca parametreler, zeminin rölatif sýkýlýðý ve efektif gerilmedir. Bu çalýþmada, Devirsel Basit Kesme Düzeneði kullanýlmýþtýr. Bu çalýþmada, kumlarýn sývýlaþma enerjisinin belirlenmesinde, kesme birim deformasyonu oraný ve rölatif sýkýlýðýn etkisi incelenmiþtir. Çalýþmada, temiz ince deniz kumu kullanýlmýþtýr. Kum numuneleri 3 farklý rölatif sýkýlýkta (Dr=%40, %55 ve %70); 4 ayrý düþey gerilme (σv= 50, 100, 200 ve 300 kPa) ve boþluk suyu basýncý (u= 25, 50, 75 ve 150 kPa) etkisinde býrakýlmýþtýr. 3 ayrý kesme birim deformasyonu oranýnda (𝛶= %2, %3.5 ve %5) toplam 36 deney yapýlmýþtýr. Deney örneklerine, tek eksenli 0.1 Hz frekansta harmonik yükleme uygulanmýþtýr. Çalýþma sonucunda rölatif sýkýlýk, kesme birim deformasyonu oraný ve düþey gerilme þartlarýnýn kumlarýn sývýlaþma potansiyeline etkisi ince taneli deniz kumu için ortaya konmuþtur. Kesme birim deformasyon oranýndaki artýþ, sývýlaþma potansiyelini %3’lük oranda azaltmaktadýr. Rölatif sýkýlýktaki artýþ, kumun kesme direncini arttýrmaktadýr. Bu ise sývýlaþmayý geciktirmekte ve devir sayýsýnda artýþa neden olmaktadýr.

Liquefaction potential of non-cohesive soils is determined by field tests such as SPT, CPT, which use the stress approach, and laboratory tests such as three-dimensional dynamic shear, torsional shear, resonant column, and bender element tests. Recently, the approach of energy has been used to estimate the liquefaction potential of sands. The main parameters used in this approach are relative density and effective stress of the ground. In this study, Cyclic Simple Shear Test arrangement is used. In this study, the effect of deformation rate and relative density on the liquefaction energy of the sands were investigated. In the study, clean fine marine sands were used. In this study, 3 different relative densities for a sand sample (Dr= 40%, 55% and 70%); 4 different stresses (σv= 50, 100, 200 ve 300 kPa), and pore water pressure (u= 25, 50, 75 ve 150 kPa). Totally of 36 experiments were performed in and 3 different deformation rates ( = 2%, 3.5%, and 5%). The harmonic loading was applied to the experimental samples at a frequency (f) of 0.1 Hz. The effect of relative density, deformation rate and vertical stress conditions on the liquefaction energy of sands has been demonstrated for a type of fine-grained clean sea sand. The increase in the shear strain rate reduces the liquefaction potential by about 3%. The increase in relative density, increases the shear resistance of the sand. This delay liquefaction and causes an increase in the number of cycles.

Yeraltý veya yer üstü mühendislik projeleri öncesinde kayaçlarýn kesilebilirlik ve delinebilirlik özelliklerini etkileyen sertlik ve gevreklik deðerlerinin belirlenmesi çok önemlidir. Kayaçlarýn bu özelliklerini belirlemek, bazý diðer fiziksel ve mekanik özelliklerini doðrudan belirlemek için uygulanan testler gibi pahalý ve zaman alýcý olabilmektedir. Kayaçlarýn sertlik deðerlerinin belirlemesi nispeten diðer özelliklerine göre daha ekonomik ve hýzlý olmaktadýr. Ayrýca sertlik deðerleri, kayaçlarýn fiziksel ve mekanik özelliklerinin tahmininde güvenilir bir þekilde kullanýlabilmektedir.
Bu çalýþma kapsamýnda, 13 farklý karbonatlý kayacýn Shore sertlik deðerleri üç farklý cihaz (C-2 tipi Shore Scleroscope’u, dijital durometre ve dijital Shore sertliði ölçüm cihazý) kullanýlarak ayný numuneler üzerinde belirlenmiþtir. Elde edilen veriler sonucunda farklý ölçüm cihazlarýnýn klasik yöntem yerine kullanýlabilirliði araþtýrýlmýþtýr. Ayrýca kazý mekaniði açýsýndan önemli bir kayaç özelliði olan ve literatürde basýnç ve çekme dayaným deðerleri dikkate alýnarak önerilen dört farklý gevreklik deðerinin tahmin edilmesinde kullanýlabilecek en uygun yüzey sertliði ölçme yönteminin belirlenmesi amaçlanmýþtýr. Üç farklý cihazdan elde edilen Shore sertlik deðerleriyle dört farklý gevreklik deðeri arasýndaki iliþkiler basit regresyon analizleri ile irdelenmiþtir. Sonuç olarak dijital Shore sertliði ölçüm cihazlarýnýn klasik C-2 tipi Shore Scleroscope’u yerine güvenli bir þekilde kullanýlabileceði görülmüþtür. Shore sertlik deðerinin literatürde çokça kullanýlan dört farklý gevreklik deðerinden iki tanesini tahmin etmede güvenilir olduðu iki tanesini tahmin etmede ise kullanýlamayacaðý belirlenmiþtir.

It is very important to determine the hardness and brittleness values of rocks, which affect the cuttability and drillability properties of underground or aboveground engineering projects. Determining these properties of rocks can be expensive and time consuming, such as tests applied to directly determine some other physical and mechanical properties. The determination of the hardness values of rocks is relatively economical and faster than other properties. In addition, hardness values can be used reliably to estimate the physical and mechanical properties of rocks.
In this study, Shore Hardness values of 13 different carbonated rocks were determined on the same samples using three different devices (C-2 type Shore Scleroscope, digital durometer and digital Shore Hardness device). As a result of the data obtained, the availability of different measuring instruments instead of the classical method was investigated. In addition, it was aimed to determine the most suitable surface hardness measurement method, which is an important rock property in terms of excavation mechanics, and which can be used to estimate the four different brittleness values recommended by considering the pressure and tensile strength values in the literature. Relationships between Shore Hardness values obtained from three different devices and four different brittleness values were examined with simple regression analysis. As a result, it has been seen that digital Shore Hardness measurement devices can be used safely instead of the classic C-2 type Shore Scleroscope. It has been determined that Shore Hardness value is reliable in predicting two of four different brittleness values, which are widely used in the literature, and cannot be used in estimating two.