Yýðma olarak inþa edilen tarihi yapýlar, geçmiþi ve günümüzü birbirine baðlayan, kuþaklar arasýnda bilgi ve kültür aktarýmýný saðlayan ve bu nedenle oldukça önem taþýyan yapýlardýr. Tarihi öneme sahip bu yapýlarýn sahip olduðu önem nedeni ile bu eserlerin korunmasý son derece önem kazanmaktadýr. Tarihsel ve kültürel mirasýmýzý oluþturan tarihi eserlerin korunmasý ve gelecek nesillere aktarýmýnýn saðlanmasý ancak detaylý bir þekilde incelenmesi, yapýda oluþabilecek sorunlarýn önceden belirlenmesi ve çözüm yöntem ve tekniklerinin iyileþtirilmesi durumunda mümkün olmaktadýr. Bu makale çalýþmasýnda incelenmek üzere tarihi önemi olan bir yýðma cami seçilmiþtir. Seçilen tarihi Cami, mimari boyutlarýna uygun bir þekilde SAP2000 sonlu elemanlar yazýlýmý kullanýlarak modellenmiþtir. Tarihi yýðma Caminin sismik deðerlendirmesi yapýnýn üç boyutlu olarak zaman taným alanýnda dinamik analizleri gerçekleþtirilerek yapýlmýþtýr. Yapýya uygulanacak deprem hareketi X ve Y yönlerinde olmak üzere iki farklý yönde uygulanmýþtýr. Bu tarihi yýðma yapýnýn sismik performanslarý çeþitli deprem seviyeleri için belirlenmiþtir. Yapýlan analizler sonucunda yapýdan elde edilen yer deðiþtirme, gerilme (çekme ve basýnç) ve taban kesme kuvveti deðerleri hesaplanmýþtýr. Elde edilen deplasman, gerilme ve taban kesme sonuçlarýna ait minimum ve maksimum deðer sonuçlarý makalede tablo ve grafiksel olarak gösterilmiþ ve yorumlanmýþtýr. Caminin yapýsal güvenliðinin deðerlendirilmesi ve üç boyutlu sonlu elemanlar analizi caminin yapýsal performansý hakkýnda genel bir fikir vermiþtir.

Deprem mühendisliðindeki geliþmeler, tüm dünyada deprem yönetmeliklerinin geliþmesinde rol oynamaktadýr. Türkiye Bina Deprem Yönetmeliði’nin (TBDY) yeni versiyonu da 2018 yýlýnda yayýnlanmýþtýr. Teknolojik geliþmeler sayesinde, yapýlarýn dinamik analizinde kullanýlacak gerçek ivme kayýtlarý kolay ulaþýlabilir hale gelmiþtir. Bu çalýþmada, tek serbestlik dereceli (TSD) sistemlerin TBDY ile uyumlu gerçek ivme kayýtlarý kullanýlarak yapýlan dinamik analizi ile elde edilen maksimum yerdeðiþtirme taleplerinin deðiþimi incelenmiþtir. Bu amaçla, çeþitli yapý özelliklerini dikkate almaya olanak saðlayan 120 TSD sistem modeli, farklý yatay dayaným oraný, titreþim periyodu, histeretik davranýþ modeli ve akma sonrasý rijitlik deðerlerinin kombinasyonu ile elde edilmiþtir. Ývme kayýtlarýnýn elde edilmesi için iki farklý deprem seviyesi ile beraber üç farklý yerel zemin sýnýfý dikkate alýnmýþtýr. Maksimum yerdeðiþtirme taleplerinin eðilimi ve saçýlýmýný detaylý olarak deðerlendirmek amacýyla her bir deprem seviyesi ve yerel zemin sýnýfý için 30 gerçek ivme kaydý seti kullanýlmýþtýr. Sonuçlar, a) çevrimsel modellerin etkisinin ihmal edilebileceðini, b) sete ait ortalama taleplerin, medyan taleplere göre daha yüksek olduðunu, c) taleplerin set içindeki saçýlýmýnýn yüksek ve deðiþkenlik gösterdiðini, d) talep saçýlýmýnda yerel zemin sýnýfý ve/veya deprem yer hareketi etkisinin olmadýðý ve rastgele deðiþtiðini, e) yatay dayaným oraný ve akma sonrasý rijitliðin taleplerin saçýlýmý üzerinde etkili olduðunu, göstermiþtir.

Bu çalýþma, taþýyýcý sistemini beton dolgulu kompozit kolonlar ile çelik kiriþler içeren süneklik düzeyi yüksek moment aktaran çerçevelerin oluþturduðu çok katlý bir binanýn, Çelik Yapýlarýn Tasarým, Hesap ve yapým Esaslarýna Dair Yönetmelik 2016 (ÇYTHYE 2016) ile Türkiye Bina Deprem Yönetmeliði 2018 (TBDY 2018) esaslarýna uygun olarak tasarýmýný ve zaman taným alanýnda doðrusal olmayan dinamik analizleri ile bu analizler sonunda elde edilen sonuçlarýn tartýþýlmasýný kapsamaktadýr. Analizler 11 adet deprem yer hareketi ivme kaydý kullanýlarak ETABS ve OpenSEES bilgisayar yazýlýmlarý ile gerçekleþtirilmiþtir. Analiz sonuçlarý, taþýyýcý sistem elemanlarýnda oluþan plastik mafsal dönmeleri esas alýnarak deðerlendirilmektedir. Ayrýca plastik dönme deðerlerine göre kiriþ ve kolonlarýn hasar durumlarý belirlenerek bina taþýyýcý sisteminin deprem performansý da araþtýrýlmýþtýr. Diyafram elemanlarýnýn boyutlandýrýlmasýnda esas alýnan kat hizasý kesme kuvvetleri (diyafram kuvvetleri), TBDY 2018 çerçevesinde irdelenmiþtir. Her iki bilgisayar yazýlýmý ile elde edilen sonuçlar birbirleriyle karþýlaþtýrýlarak aralarýndaki tutarlýlýk deðerlendirilmiþtir.

Bu çalýþmada, tek ve karma lif takviyesinin aderans dayanýmýna etkisini incelemek için altý adet tam ölçekli 200x300x2000 mm boyutlarýnda betonarme kiriþ numunesi dört noktalý eðilme altýnda test edilmiþtir. Bu amaçla, betonarme kiriþ numuneleri lif takviyesiz, tek lif (%1 makro çelik lif) ve karma lif (%0.8 makro ve %0.2 mikro çelik lif) takviyeli olarak döküldü. Her bir kiriþ numunesi, çekme bölgesinde iki adet donatý çeliðinin açýklýk ortasýnda bindirmeli ekli olarak tasarlanmýþtýr. Bindirme boyu donatýnýn akma dayanýmýna ulaþmadan önce bindirme bölgesinde beton örtüsünün yarýlmasýyla aderans göçmesi gösterecek þekilde seçilmiþtir. Deneysel çalýþmada, donatý çapý, bindirme boyu ve donatý detaylarý sabit tutulurken, lif tip ve kombinasyonlarý deðiþken olarak belirlenmiþtir. Sonuç olarak, lif takviyeli tüm betonarme kiriþ numunelerinin beton ve çelik donatý arasýndaki aderans dayanýmý, lif takviyesiz kiriþ numunelerine göre artýþ gösterirken, karma lif takviyeli kiriþ numunelerinin aderans dayanýmý ise en yüksek bulunmuþtur. Karma lif takviyeli kiriþ numunelerinde sünek göçme gözlemlenmiþ ve çoklu çatlak davranýþý sonucu geniþliði daha az fakat daha fazla sayýda çatlak oluþtuðu belirlenmiþtir. Ayrýca, lif takviyeli kiriþ numunelerinden elde edilen aderans dayanýmýna ait deneysel verilerin, analitik bulgularla çok iyi bir uyum içinde olduðu bulunmuþtur.

Bu çalýþmada, düþük ve orta katlý betonarme yapýlarýn deprem derzlerinin zaman taným alanýnda dinamik analizlerle belirlenmesi amaçlanmýþtýr. Düþük ve orta yükseklikteki binalarý temsil etmesi için 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9 ve 10 katlý betonarme bina modelleri 2018 Türkiye Bina Deprem Yönetmeliðine (TBDY-2018) göre tasarlanmýþtýr. Bu modellerde doðrusal elastik olmayan davranýþý yansýtabilmek için kolon ve kiriþ uçlarýnda yýðýlý plastik mafsallar tanýmlanmýþtýr. Üç boyutlu (3B) olarak modellenen bina modelleri, kat seviyelerinden doðrusal link (gap) elemanlar ile birbirlerine baðlanarak ikili bina modelleri türetilmiþtir. Farklý bina yüksekliklerine sahip betonarme binalar arasýnda farklý kombinasyonlar türetilerek 28 farklý ikili model oluþturulmuþtur. Bu binalar arasýnda býrakýlmasý gereken minimum boþluk mesafesinin belirlenebilmesi için TBDY-2018 ile uyumlu bir deprem seti seçilmiþtir. Seçilen deprem seti, 11 farklý ivme kayýt takýmýndan oluþmaktadýr. Zaman taným alanýnda doðrusal elastik olmayan analizlerde kullanýlmak üzere toplamda 22 adet ivme kaydý elde edilmiþtir. 616 adet dinamik analiz sonucu ile elde edilen çarpýþma mesafeleri, TBDY-2018’ de yer alan derz mesafeleri ile kýyaslanmýþtýr. Çalýþma sonucunda, mevcut yönetmelikte verilen gerekli boþluk mesafelerinin çarpýþmayý önlemek için yeterli olmadýðý görülmüþtür. Sismik yükler altýndaki derz mesafelerinin tahmininde kullanýlan α katsayýsý için komþu binalarýn periyot oranlarýna baðlý olarak basitleþtirilmiþ yeni bir denklem önerilmiþtir.

Yapý-zemin etkileþimi, çerçeve sistemli yapýlarýn deprem yükü altýndaki yerdeðiþtirme cevabýný önemli ölçüde deðiþtirmektedir. Bu etki özellikle yumuþak zemin üzerine inþaa edilmiþ yapýlarda çok daha önemlidir. Dinamik çözümlemede bu etki göz önüne alýndýðý takdirde; yapýnýn inþaa edildiði zemin türüne baðlý olarak yanal yerdeðiþtirmelerinde ve kat ötelemesi talebinde artýþ meydana gelebilir. Etkileþime baðlý olarak yapýnýn kat ötelemesi talebinde meydana gelen farklýlýk, ayný zamanda yapýnýn performans seviyesini de deðiþtirir. Göreli kat ötelemesi oraný, deprem etkisi altýnda tasarým sürecindeki en önemli yapýsal parametrelerden birisidir. Bu sebeple, yapý-zemin etkileþimi etkilerinin yapýsal tasarým aþamasýnda ve performansýn belirlenmesinde dikkate alýnmasý oldukça önemlidir. Bu çalýþmada, mevcut çok katlý bir yapýnýn kat ötelemesi talebi, yapý-zemin sistemlerinin dinamik çözümlemesi için geliþtirilmiþ olan sayýsal bir yöntem ile elde edilmiþtir. Bu yöntemde, çok katlý yapýlarýn deprem dalgalarý etkisi altýndaki dinamik cevabýnýn çözümlenmesinde üstyapýnýn sayýsal modeli için Sonlu Elemanlar Yöntemi; zemin için ise Sýnýr Elemanlar Yöntemi kullanýlmýþtýr. Kat seviyelerinde hesaplanan yanal yerdeðiþtirme deðerleri kullanýlarak mevcut bir yapýda maksimum göreli kat ötelemesi oraný ve yapýsal performans düzeyi belirlenmiþtir.

Çerçeve veya çerçeve ve perde sistemlerin birlikte kullanýlmasý esasýna dayanan geleneksel sismik tasarým genellikle yüksek ivmelenmelere ve yüksek göreli kat ötelenmelerine sebep olur. Bunun sonucunda, yapýnýn kendisi temel olarak bozulmadan kalsa bile, yapý içindeki cihazlar zarar görebilir. Binanýn kendisinden daha pahalý ekipman içeren binalar için bu durum, tolere edilemez. Bu tür binalarda, yapýyla temeli arasýna yerleþtirilen izolatörler iyi bir seçim olabilir. Çalýþma sismik izolatörler kullanýmýn tipik bir betonarme konut binasýnýn performansý üzerindeki etkilerinin deðerlendirilmesini amaçlamaktadýr. Bu kapsamda, 2018 Türkiye Bina Deprem Yönetmeliði’ne göre tasarlanmýþ binanýn tabanda izolatör bulunmasý ve bulunmamasý durumu göz önüne alýnmýþtýr. Ayrýca farklý tip izolatörlerin talepler üzerindeki etkisinin incelenmesi için ankastre mesnetli geleneksel model ile kurþun çekirdekli kauçuk izolatör veya sürtünmeli sarkaç izolatörlerin farklý kombinasyonlarýyla toplam 5 farklý model oluþturulmuþtur. Deprem etkisi altýnda doðrusal elastik olmayan davranýþ için, kiriþ ve kolon elemanlarýn her iki ucunda plastik mafsallar ile doðrusal elastik olmayan özelliðe sahip izolatörler kullanýlmýþtýr. Yapý modellerinin sismik performansýnýn deðerlendirilmesinde doðrusal olmayan zaman taným alanýnda dinamik analiz yöntemi kullanýlmýþtýr. Ýzolatörlü bina modellerinin konvansiyonel modele kýyasla yapý davranýþýnda meydana getirdiði deðiþiklikler incelenmiþtir. Performans deðerlendirmesinde periyot deðerleri, sismik talepler ve hasar daðýlýmlarý göz önüne alýnmýþtýr. Elde edilen sonuçlar doðrultusunda, izolatörlü binalarda periyot deðerindeki artýþa baðlý olarak, sismik performans üzerindeki olumlu etkiler açýkça ortaya koyulmuþtur. Ayrýca farklý tipteki izolatörlerin birlikte kullanýldýðý tasarýmlarýn bu sonuçlarý daha da iyileþtirdiði görülmüþtür.

Agregalar ve bitümlü baðlayýcý arasýnda oluþan adezyonun azalmasý sonucunda üstyapýda çatlaklar, çukurlar ve sökülmeler meydana gelmektedir. Ýlk kez bu çalýþmada agrega ile bitümlü baðlayýcý arasýndaki adezyonu artýrmak için Cocamide Diethanolamide kimyasalýnýn kullanýlabilirliði incelenmiþtir. Bitümlü baðlayýcýya %1, %3, %5, %7 ve %9 oranlarýnda ilave edilen Cocamide Diethanolamide kimyasal malzemesinin 2000 devir/dk, 165 °C ve 1 saat süreyle yüksek devirli sýcaklýk kontrollü karýþtýrýcý kullanýlarak homojen olarak karýþýmý saðlanmýþtýr. Farklý oranlarda Cocamide Diethanolamide ile modifiye edilmiþ bitümlü baðlayýcýlar üzerinde geleneksel bitüm deneylerine ilaveten, yapýþma ve soyulma deneyleri gerçekleþtirilmiþtir. Çalýþmada kullanýlan malzemenin bitümlü baðlayýcý ve agrega arasýnda oluþan adezyona olan etkisini incelemek için Vialit, Nicholson ve Kaliforniya yapýþma ve soyulma deneyleri yapýlmýþtýr. Vialit deneyinin sonuçlarýna göre bitümlü baðlayýcýya ilave edilen Cocamide Diethanolamide malzemesinin miktarý arttýkça, bitümlü baðlayýcý ve agregalar arasýndaki yapýþma özelliðinin %87.5 oranýnda arttýðý gözlemlenmiþtir. Nicholson ve Kaliforniya soyulma deneylerinde ise, %5 Cocamide Diethanolamide ile modifiye edilmiþ bitümlü baðlayýcýnýn agregalar üzerinde önemli derecede etkili olduðu gözlemlenmiþtir.

Aðýr taþýt yükleri ile ýsýl þartlar altýnda yol üst yapýsýnýn en önemli bozulmasý olarak kabul edilen ve tekerlek izi nedeniyle meydana gelen ondülasyon problemiyle mücadele etmek için genellikle taþ mastik asfalt (SMA) kullanýmý tercih edilmektedir. Kaplama ömrünü arttýrmak amacýyla bu tip karýþýmlar yüksek seviyede agrega etkileþimi ve kilitlenme etkisi ile yüksek bitüm oraný içermektedir. Uygulama sýrasýnda çoðunlukla, polimer modifiye bitüm veya bitüm modifikasyonu uygulanmýþ selülozik elyaf katkýlarý tercih edilmektedir. Bu çalýþmada, iki aþama gerektiren bitüm modifikasyonunun aksine cam ve polipropilen tipi elyaflar direkt kuru karýþýma eklenerek karýþým modifikasyonunun kullanýlabilirliði araþtýrýlmýþtýr. “Superpave” tasarým yöntemine göre yoðurmalý sýkýþtýrýcý kullanýlarak toplam 169 numune hazýrlanmýþtýr. Bu numunelerin 120 adedine kuru agrega aðýrlýðýnýn %0.1’i ile %0.8’i arasýnda elyaf eklenmiþtir. %0.6 ile %0.8 arasýnda deðiþen cam ve polipropilen elyaf katkýlý deney sonuçlarýna göre; süzülme direnci, esneklik modülü ve su hassasiyeti içeren dolaylý çekme dayanýmý deðerleri iyileþtirilmiþtir. Ancak, hesaplanan birim þekil deðiþtirme sonuçlarý statik ve dinamik tek eksenli testler açýsýndan tatmin edici sünme deðerlerinin elde edilemediðini göstermektedir. Daha yüksek deplasmanlar gerçekleþmesine raðmen, sünek davranýþ nedeniyle yansýma çatlaklarý ortadan kaldýrýlmýþtýr.

Demiryollarýnda kullanýlan üstyapý tiplerinden biri olan balastsýz üstyapý sistemlerinin, servis ömrü boyunca balastlý üstyapýya göre daha az bakým gerektirdiði bilinmektedir. Balastsýz üstyapýnýn her ne kadar yapým maliyetleri balastlý üstyapýya göre daha yüksek olsa da, hattýn servis ömrü boyunca ortaya çýkan toplam maliyetler incelendiðinde, balastsýz üstyapýnýn daha ekonomik çözümler sunduðu görülmüþtür. Ancak, her balastsýz üstyapý sistemi balastlý üstyapýya göre bu ekonomik avantaja sahip midir? Ayrýca, ekonomik koþullar bir üstyapý tipinin ekonomiklik ölçütünü ne kadar etkilemektedir? Ülkemiz ekonomik koþullarýnda hangi üstyapý tipini seçmek daha uygundur? Bu çalýþma, bu sorularý yanýtlamaya yönelik olarak 3 farklý demiryolu üstyapý tipini (balastlý üstyapý, beton taþýyýcý tabakalý balastsýz üstyapý ve asfalt taþýyýcý tabakalý balastsýz üstyapý) ekonomik olarak incelemiþtir. Bahsi geçen üstyapý tiplerinin yapým ve bakým maliyetleri belirlenmiþ olup, ortaya çýkan maliyetlere göre üstyapý tipleri ekonomik olarak birbirleri ile karþýlaþtýrýlmýþtýr. Bu araþtýrma bir durum çalýþmasý üzerinde gösterilmiþtir. Çalýþmanýn sonuçlarýna göre, asfalt taþýma katmanlý balastsýz üstyapý sistemi, iskonto oranýnýn %2’den büyük olduðu her ekonomik koþulda diðer üstyapý tiplerinden daha pahalý olmaktadýr. Beton taþýma katmanlý balastsýz üstyapý sistemi ise, iskonto oranýnýn %7’den küçük olduðu durumlarda en ekonomik sistem durumundadýr. Bu iskonto oraný (%7) aþýldýðýnda, toplam maliyeti en az olan sistemin balastlý üstyapý sistemi olduðu görülmüþtür. Ülkemiz koþullarý dikkate alýndýðýnda ise (iskonto oraný %15 için) ekonomik açýdan en uygun sistemin balastlý üstyapý sistemi olduðu ortaya çýkmýþtýr.

Ülkemizde taþýt trafiðine oranla yaya trafiðine daha az önem verilmektedir. Bu durumdan kaynaklanan sorunlar arttýkça, yaya davranýþlarýný anlamaya yönelik çalýþmalara olan ilgi de artmaya baþlamýþtýr. Bu baðlamda, makalede lise çaðýndaki öðrencilerin ýþýksýz yaya geçitlerinde kabul edilebilir aralýk kabulü davranýþlarý incelenmiþtir.
Çalýþma bir önce sonra çalýþmasý olarak düzenlenmiþtir. Ýlk durumda yaya geçidi geleneksel bir ýþýksýz yaya geçidi iken, ikinci durumda yaya geçidi yükseltilmiþ yaya geçidine dönüþtürülmüþtür. Bu makalede yükseltilmiþ yaya geçidinin lise çaðýndaki öðrencilerin kabul edilebilir aralýk davranýþýna etkilerinin bulunmasý amaçlanmýþtýr. Çalýþmada Ýzmir ilinde bir lise yakýnýnda bulunan ýþýksýz yaya geçidi seçilmiþtir. Veriler sabah saat 7.00-8.00 saatleri arasýnda toplanmýþtýr. Ofis ortamýnda video görüntülerinden ayýklanan veriler iki yönlü ve tek yönlü varyans analizi (ANOVA) yöntemi kullanýlarak çözümlenmiþtir. Öðrencilerin kurallara uygun olarak geçiþi yaya geçidi yükseltilmiþ yaya geçidine dönüþtürüldükten sonra artmýþtýr. Ayrýca ortalama taþýt hýzlarý ve %85’lik taþýt hýzlarý hem yaya geçidi yükseltilmeden önce hem de yükseltildikten sonra hesaplanmýþtýr.

Adsorpsiyon, sudan boya gideriminde kullanýlan en yaygýn yöntemlerden biridir. Adsorpsiyon yönteminin en önemli dezavantajý, iþlem sonunda ikinci bir atýk olarak boyalý adsorban maddelerin oluþmasýdýr. Bu çalýþmada, adsorban olarak Senturea solstitialis (CS) ve Verbascum thapsus (VT) bitkileri kullanýlarak sulu çözeltiden Crystal Violet'in (CV) uzaklaþtýrýlmasý incelenmiþtir. Ýþlem sonunda elde edilen boyalý adsorbanlarýn kalorifik deðerleri belirlenerek farklý amaçlar için kullanýlabilirliði araþtýrýlmýþtýr. Deneysel tasarým ve modelleme, yüzey tepki yöntemi (RSM) kullanýlarak gerçekleþtirilmiþtir. Geliþtirilen modeller için regresyon katsayýlarý CS bitkisi için 0.86 ve VT bitkisi için 0.95 olarak bulunmuþtur. Adsorpsiyon iþleminde CS ve VT bitkilerinin sýrasýyla Dubinin-Radushkevich ve Temkin izotermine uyduðu tespit edilmiþtir. Her iki bitki için de adsorpsiyon, sahte ikinci derece kinetik, endotermik ve kimyasal reaksiyon olarak gerçekleþmiþtir. CS bitkisi için maksimum adsorpsiyon kapasitesi 84.03 mg.g-1 ve temas süresi 85 dakikadýr. VT bitkisi için ise maksimum adsorpsiyon kapasitesi olan 109.89 mg.g-1'e, 55 dakikada ulaþýlmýþtýr. Her iki bitkinin de adsorpsiyon öncesinde ve sonrasýnda kalorifik deðerleri ölçülmüþ ve adsorpsiyon iþlemi sonrasýnda elde edilen boyalý adsorbanlarýn kalorifik deðerlerinin arttýðý tespit edilmiþtir. CS bitkisinde kalorifik deðer 4003,774'ten 4458,059 Kcal.Kg-1'e yükselirken VT bitkisinde 3206,028'den 4120,330 Kcal.Kg-1'e yükselmiþtir. Bu deðerler, adsorpsiyon iþlemi sonrasýnda ikinci bir atýk olarak ortaya çýkan boyalý bitkilerin emisyon kontrollü endüstriyel tesislerde yakýt olarak kullanýlabileceðini göstermiþtir. Ýþlem bir bütün olarak ele alýndýðýnda sýfýr atýk hedefine ulaþmaktadýr.

Cu2+’nin atýk çaya (AÇ) biyosorpsiyonu kesikli deneyler ile araþtýrýlmýþtýr. AÇ’nin giderme verimi ve biyosorpsiyon kapasitesi (qe), pH, temas süresi, baþlangýç Cu+2 deriþimi, sýcaklýk ve AÇ dozuna göre araþtýrýlmýþtýr. AÇ’ýn qe deðeri, çözelti sýcaklýðý arttýkça yükselmiþtir. Deneysel çalýþmalar ile elde edilen R2, qden ve qhes deðerlerine göre adsorpsiyon eþitliði en iyi, Langmuir izoterm modeli ile tanýmlanmaktadýr. AÇ’ye en yüksek Cu+2 biyosorpsiyonu, baþlangýç pH ve sýcaklýðý olan 6.0 ve 55 0C’de olduðu belirlenmiþtir. Deneysel sonuçlar, AÇ’ye, Cu+2 biyosorpsiyonunun endotermik bir reaksiyon olduðunu göstermektedir. Kinetik modeller karþýlaþtýrýldýðýnda biyosorpsiyon en iyi yalancý II. derece kinetik model tarafýndan tanýmlanmaktadýr. Negatif ΔG˚ deðeri AÇ’ye Cu+2 biyosorpsiyonunun uygulanabilir olduðunu göstermektedir.

Bu çalýþmada, kimyasal olarak sentezlenen hidroksiapatit ve nano manyetit partiküllerinden manyetit-hidroksiapatit (HAp/Fe3O4-MHAp) nanokompozit malzemesi üretilmiþ ve sulardan Zn(II) iyonlarýnýn gideriminde adsorbent olarak kullanýlmýþtýr. MHAp nanokompozit materyali düþük maliyet, kullaným ve üretim kolaylýðý, yüksek stabilite ve etkili sorpsiyon kapasitesi gibi özelliklere sahip olduðu için seçilmiþtir. Kesikli adsorpsiyon prosesine etki eden parametreler örneðin pH, baþlangýç Zn(II) konsantrasyonu, adsorbent konsantrasyonu ve reaksiyon süresi için optimum deðerlerin belirlenmesine yönelik deneyler gerçekleþtirilmiþtir. Elde edilen kompozit malzemenin özelliklerini belirlemek amacýyla Fourier Dönüþümlü Kýzýlötesi Spektroskopisi (FTIR), Taramalý Elektron Mikroskopu (SEM), Enerji yayýlýmlý X-Iþýný Analizi (EDX) kullanýlmýþtýr. Adsorpsiyonun izoterm tipini belirlemek için Langmuir, Freundlich, Tempkin ve Dubinin–Radushkevich (D-R) izoterm modelleri denenmiþ ve reaksiyonun zamanla deðiþimini tespit etmek amacýyla kinetic çalýþmalarý yürütülmüþtür. Elde edilen sonuçlar, HAp/Fe3O4 kompozitinin sulardan Zn(II) iyonlarýnýn gideriminde baþarýlý bir adsorbent olduðunu ve reaksiyon kinetiðinin Yalancý Ýkinci Dereceden Kinetik Modele uyduðunu göstermiþtir. Optimum deneysel koþullarda (pH: 6.0, 25 mgZn(II)/L, 30 dk, 6.25 g/L MHAp) maksimum sorpsiyon kapasitesi 555.55 mg/g ve giderim verimi %96 olarak tespit edilmiþtir.

Günümüzde, organik anti-mikrobik maddelerin kullanýmý, insan saðlýðý ve doðal yaþam üzerindeki potansiyel etkileri nedeniyle kaygýlarý arttýrmaktadýr. Triklosan (TCS), temizlik ürünlerinde yaygýn olarak kullanýlan ve anti bakteriyel veya anti-mikrobik olarak bilinen bir maddedir. Su bitkilerinin ve diðer su canlýlarýnýn triklosan'a daha duyarlý olduðuna dair güçlü kanýtlar vardýr. Trikolosanýn ayrýþmasý sonucunda oluþabilecek yeni bileþiklere arýtma tesisleri çýkýþýnda rastlanabilmektedir. TCS bir tür endokrin bozucu kimyasaldýr ve sucul eko sisteme ve uzun vadede insan saðlýðýna zarar verir. Bu çalýþmanýn amacý, foto-oksidasyon yöntemini kullanarak TCS'in atýksudan uzaklaþtýrýlmasýný incelemektir. TCS'nin giderimi ultraviyole ýþýk ve yeni geliþtirilen katalizörler kullanýlarak incelenmiþtir. Poli (dimetilsiloksan) (PDMS) modifiye edilmiþ Nafion / Silica kompozit katalizörü, TCS'yi, herhangi bir demir çamuru üretimi olmadan sükroza baþarýyla parçalamýþtýr. Ayrýca, katalizörü ihmal edilebilir demir liçi miktarlarý ile birkaç kez tekrar kullanmak mümkündür. Sonuç olarak, PDMS ile deðiþtirilmiþ katalizör, sadece 34 mg/L H202 ve 0.1 g katalizör kullanýlarak 60 dakika oksidasyon süresince TCS baþarýyla parçalanmýþtýr.

Bu çalýþmada, Eskiþehir/Türkiye’deki kentsel katý atýk (MSW) bileþiminin tahmini için bir metodoloji uygulanmýþtýr. Bu amaçla, MSW örnekleri toplanmýþ ve numuneler yiyecek atýðý, kâðýt-karton, plastik, metal, cam olarak el ile ayrýlmýþtýr. Bu çalýþmada, MSW bileþiminin tahmini için 2B eðri uydurma fonksiyonlarý kullanýlmýþtýr. Önerilen sistemin performansýný yorumlamak için, Kök Ortalama Karesel Hata (RMSE) ve Toplam Karesel Hata (SSE) deðerleri deðerlendirme ölçütleri olarak seçilmiþtir. Sonuçlara göre, polinom eðri uydurma modelinin atýk bileþiminin tahmini için daha uygun olduðu belirlenmiþtir. Ayrýca, sosyoekonomik yapýnýn atýk bileþimi üzerindeki farklý doðrusal olmayan modellerle etkisi gözlenmiþtir. Çalýþmanýn katkýsýyla, benzer faktörlere sahip olan diðer þehirlerin MSW kompozisyonunu tahmin etmek mümkün olacaktýr.

Bu çalýþmada deprem konumu belirleme probleminin çözümünde
“Grid Arama” yönteminin kullanýlmasý ve yöntemin deðiþik durumlardaki etkinliði incelenmiþtir. Bu amaçla að geometrisinin çözüm üzerindeki etkisini araþtýrmak için farklý istasyon daðýlým geometrisine sahip üç ayrý yapay istasyon aðý seçilmiþtir. Ayrýca tüm istasyon aðlarý için depremin; istasyon aðýnýn içinde, hemen dýþýnda ve daha da uzaðýnda olma durumlarý göz önüne alýnmaktadýr. Bunun yaný sýra, ortam hýzýnýn yanlýþ seçilmesi, oluþ zamanýnýn yanlýþ belirlenmesi ve hata içeren veri olmasý durumlarýnda yöntemin etkinliði incelenmiþtir. Yöntem, sadece Pg ve Sg dalga fazlarý okumalarý içeren 54 adet, Karadeniz’de deniz içinde meydana gelmiþ ve sismolojik merkezlerince çözülmesi yapýlmýþ 54 adet gerçek deprem verisi üzerinde uygulanarak depremlerin yeniden konumlarý belirlenmiþ ve diðer elde edilen sonuçlarla mukayese edilmiþtir. Elde edilen sonuçlara göre çözümlenen birçok depremin hiposantýr konumu klasik yöntemle elde edilen konumlara oldukça yakýn olduðu bulunmuþtur.

Sismik P- ve S- dalga hýzlarý içinde yayýldýklarý jeolojik birimlerin (zemin, kaya) fiziksel özelliklerine, ayrýþma ve kýrýk-çatlak derecelerine, derinlik ve gözenek yapýsýna doðrudan baðlý olup, kazý çalýþmalarýnda sökülebilirliðin tahmin edilmesinde yaygýn olarak kullanýlmaktadýr. Jeolojik birimlerin P- ve S-dalga hýzlarý arazide sýrasýyla sismik kýrýlma ve çok kanallý yüzey dalgasý analizi (ÇKYDA) yöntemleri ile belirlenebilir. Sismik hýzlarýn 1 ve 2 boyutlu (1B ve 2B) daðýlýmlarý ile jeolojik birimlerin jeoteknik nitelikleri ile iliþkili olarak sökülebilirlik sýnýflarý hýzlý ve güvenilir olarak tahmin edilebilir. Bu çalýþmada, Trabzon il merkezinde dört farklý alanda yapýlan sismik ölçümlerden elde edilen veriler, ölçüm alanlarýndaki jeolojik birimlerin sökülebilirlikleri için uluslararasý standartlara (Caterpillar ve NEHRP) göre hazýrlanmýþ P- ve S-dalga hýzý sýnýflama tablolarý kullanýlarak yeniden deðerlendirilmiþ ve S-dalga hýzýnýn dahil edildiði ilksel bir sismik hýz-sökülebilirlik-jeoteknik sýnýflama tablosu oluþturulmuþtur. Böylece, jeolojik birimlerin türü (zemin, kaya) ve mekanik özelliði (sýký, katý, sert) S-dalga hýzýna, sökülebilirlik dereceleri ise, P-dalga hýzýna göre tanýmlanmýþtýr. Buna göre, genel olarak, çalýþma alanlarýndaki jeolojik birimler çok kolay-kolay sökülebilir az sýký zemin (Vp<900 m/s, Vs<300 m/s), orta derecede sökülebilir katý- sýký zemin (Vp~900-1500 m/s, Vs~400-600 m/s), zor sökülebilir çok sýký-katý veya ayrýþmýþ kaya (Vp~1500-2100 m/s, Vs~600-800 m/s), çok zor-son derece zor sökülebilir saðlam kaya (Vp~2100-2400 m/s, Vs~800-1100 m/s) ve sökülemez sert kaya (Vp~2400 m/s, Vs~1100 m/s) þeklinde sýnýflandýrýlmýþtýr. Ayrýca, 2B P-dalga hýzý-derinlik kesitleri sayesinde jeolojik birimlerin yaklaþýk sýnýrlarýnýn belirlenebileceði gösterilmiþtir. Sonuç olarak, P- ve S-dalga hýzlarýnýn birlikte deðerlendirilmesinin jeolojik birimin sökülebilirliðinin yanýnda, türü (zemin veya kaya), mekanik ve fiziksel özellikleri hakkýnda da bilgi vermektedir ve böylece sökülebilirlik tahmin hatalarýnýn azaltýlmasýna ve kazý çalýþmalarýnýn yönlendirilmesine önemli katkýlar saðlayacaktýr.

Çürüksu Havzasý’nýn (Denizli) GD kesiminde bulunan Böceli ve Kazanpýnar karst kaynaklarý 21 mahallede toplam 24000’den fazla nüfusun içme ve kullanma suyu ihtiyacýný karþýlar. Çürüksu Havzasý’ndaki diðer kaynak ve sondaj sularýnýn genellikle içilmez özellikte olmasý nedeniyle bu kaynaklarýn önemi büyüktür. Kaynak sularý Mesozoyik yaþlý karbonatlý kayaçlardan beslenen travertenlerden boþalmaktadýr. Sýcaklýklarý 16.6-18.2°C ve elektriksel iletkenlik (EÝ) deðerleri 790-910 µS/cm arasýnda deðiþen sular hidrokimyasal olarak Ca-Mg-HCO3-SO4 tipindedir. Ýzotop içerikleri (δ18O, δD ve trityum) sularýn meteorik kökenli olduðunu ve nispeten genç yaðýþlardan beslendiðini gösterir. Çözünmüþ inorganik karbonun (ÇÝK) δ13C deðerleri sulardaki karbonun kökeni olarak tatlý su karbonatlarý ve Mesozoyik yaþlý denizel kireçtaþlarýný iþaret etmektedir. Periyodik majör iyon analizlerinde sularýn iyon kompozisyonlarýnda mevsimsel olarak önemli bir deðiþme olmadýðý belirlenmiþtir. Böceli ve Kazanpýnar kaynaklarýnýn debileri (sýrasýyla 225 ve 157 l/s) ve majör iyon kompozisyonlarý dikkate alýndýðýnda ve mevcut durum doðal ya da yapay olumsuz faktörlerle bozulmadýðý sürece susuz mahallelerin gelecekteki su ihtiyaçlarýný karþýlayabileceði anlaþýlmýþtýr.

Kohezyonsuz zeminlerin sývýlaþma potansiyeli, gerilme yaklaþýmýný kullanan SPT, CPT gibi arazi yöntemleri ve üç eksenli dinamik kesme, burulmalý kesme, rezonant kolon, bender eleman gibi laboratuvar deneyleri ile belirlenmektedir. Kumlarýn sývýlaþma potansiyelinin tahmininde son zamanlarda, enerji kavramý kullanýlmaya baþlanmýþtýr. Bu yaklaþýmda kullanýlan baþlýca parametreler, zeminin rölatif sýkýlýðý ve efektif gerilmedir. Bu çalýþmada, Devirsel Basit Kesme Düzeneði kullanýlmýþtýr. Bu çalýþmada, kumlarýn sývýlaþma enerjisinin belirlenmesinde, kesme birim deformasyonu oraný ve rölatif sýkýlýðýn etkisi incelenmiþtir. Çalýþmada, temiz ince deniz kumu kullanýlmýþtýr. Kum numuneleri 3 farklý rölatif sýkýlýkta (Dr=%40, %55 ve %70); 4 ayrý düþey gerilme (σv= 50, 100, 200 ve 300 kPa) ve boþluk suyu basýncý (u= 25, 50, 75 ve 150 kPa) etkisinde býrakýlmýþtýr. 3 ayrý kesme birim deformasyonu oranýnda (𝛶= %2, %3.5 ve %5) toplam 36 deney yapýlmýþtýr. Deney örneklerine, tek eksenli 0.1 Hz frekansta harmonik yükleme uygulanmýþtýr. Çalýþma sonucunda rölatif sýkýlýk, kesme birim deformasyonu oraný ve düþey gerilme þartlarýnýn kumlarýn sývýlaþma potansiyeline etkisi ince taneli deniz kumu için ortaya konmuþtur. Kesme birim deformasyon oranýndaki artýþ, sývýlaþma potansiyelini %3’lük oranda azaltmaktadýr. Rölatif sýkýlýktaki artýþ, kumun kesme direncini arttýrmaktadýr. Bu ise sývýlaþmayý geciktirmekte ve devir sayýsýnda artýþa neden olmaktadýr.

Yeraltý veya yer üstü mühendislik projeleri öncesinde kayaçlarýn kesilebilirlik ve delinebilirlik özelliklerini etkileyen sertlik ve gevreklik deðerlerinin belirlenmesi çok önemlidir. Kayaçlarýn bu özelliklerini belirlemek, bazý diðer fiziksel ve mekanik özelliklerini doðrudan belirlemek için uygulanan testler gibi pahalý ve zaman alýcý olabilmektedir. Kayaçlarýn sertlik deðerlerinin belirlemesi nispeten diðer özelliklerine göre daha ekonomik ve hýzlý olmaktadýr. Ayrýca sertlik deðerleri, kayaçlarýn fiziksel ve mekanik özelliklerinin tahmininde güvenilir bir þekilde kullanýlabilmektedir.
Bu çalýþma kapsamýnda, 13 farklý karbonatlý kayacýn Shore sertlik deðerleri üç farklý cihaz (C-2 tipi Shore Scleroscope’u, dijital durometre ve dijital Shore sertliði ölçüm cihazý) kullanýlarak ayný numuneler üzerinde belirlenmiþtir. Elde edilen veriler sonucunda farklý ölçüm cihazlarýnýn klasik yöntem yerine kullanýlabilirliði araþtýrýlmýþtýr. Ayrýca kazý mekaniði açýsýndan önemli bir kayaç özelliði olan ve literatürde basýnç ve çekme dayaným deðerleri dikkate alýnarak önerilen dört farklý gevreklik deðerinin tahmin edilmesinde kullanýlabilecek en uygun yüzey sertliði ölçme yönteminin belirlenmesi amaçlanmýþtýr. Üç farklý cihazdan elde edilen Shore sertlik deðerleriyle dört farklý gevreklik deðeri arasýndaki iliþkiler basit regresyon analizleri ile irdelenmiþtir. Sonuç olarak dijital Shore sertliði ölçüm cihazlarýnýn klasik C-2 tipi Shore Scleroscope’u yerine güvenli bir þekilde kullanýlabileceði görülmüþtür. Shore sertlik deðerinin literatürde çokça kullanýlan dört farklý gevreklik deðerinden iki tanesini tahmin etmede güvenilir olduðu iki tanesini tahmin etmede ise kullanýlamayacaðý belirlenmiþtir.