Bilindiði üzere metalik tüpler, yüksek enerji absorbe etme kabiliyetleri nedeniyle birçok farklý alanda tercih edilmektedir. Bu özelliklerinin geliþtirilmesi amacýyla tüplerin farklý köpük türleriyle içeriden takviye edilmeleri, halen güncelliðini korumaktadýr. Bu çalýþmada, farklý PVC köpük yoðunluklarý ile (60, 80 ve 100 kg/m3) tek tip yoðunluklu, fonksiyonel derecelendirilmiþ yoðunluklu ve sandviç yapýlý olacak þekilde üç farklý kombinasyonda takviye edilmiþ 6063-T5 serisi alüminyum tüplerin enerji absorbe etme kabiliyetleri (EAK) deneysel olarak incelenmiþtir. Her bir takviye kombinasyonunda üç tabaka köpük kullanýlmýþ ve köpük yoðunluklarýnýn EAK üzerine etkisinin daha net ortaya konulabilmesi için tabaka kalýnlýklarý deðiþtirilmiþtir. Deney sonuçlarý, tüm numune kombinasyonlarý göz önünde bulundurulduðunda, absorbe edilen enerji deðerindeki artýþýn %18 ile %43 arasýnda olduðunu, en yüksek enerji deðerinin ise sandviç yapýlý takviyede elde edildiðini göstermiþtir. Tek tip yoðunluklu takviye kombinasyonundaki en yüksek enerji ise orta yoðunluklu (80 kg/m3) köpüðün kullanýldýðý numunede, takviyesiz yapýya göre %37 daha yüksek elde edilmiþtir. Numunelerin absorbe ettikleri enerjinin aðýrlýklarýna oraný olarak ifade edilen özgül enerji absorbe etme deðerleri tüm numuneler için hesaplanmýþ ve en yüksek deðer, sandviç yapýlý takviyede, takviyesiz tüpe göre yaklaþýk %11 daha yüksek olarak, 27.71 J/g deðerinde elde edilmiþtir. Buna mukabil bazý numunelerin özgül enerji absorbe etme deðerleri, takviyesiz tüp yapýdan daha düþük deðerlerde olmuþtur.

Bu çalýþmada fonksiyonel derecelendirilmiþ malzemeden yapýlmýþ silindirik olarak eðri eksenli kiriþin elastik davranýþý analitik olarak incelenmiþtir. Çalýþmada elastisite modülü üstel kuvvete baðlý olarak kiriþin kalýnlýðý boyunca deðiþtiði varsayýlmaktadýr. Ayný zamanda genel lineer karýþým kanunu uygulanarak, diðer özellikleri de (ýsýl genleþme katsayýsý, ýsý iletim katsayýsý, akma dayanýmý) üstel kuvvete göre deðiþmektedir. Poisson oraný ise sabit kalmakta deðiþmemektedir. Kiriþe uygulanan sýcaklýk daðýlýmý kiriþin kalýnlýðý doðrultusunda ve radyal koordinatýn bir fonksiyonu olarak deðiþmektedir. Kiriþ düzlem gerilme durumunda olduðu varsayýlmaktadýr. Elastik davranýþý belirlemek için von Mises akma kriteri kullanýlmýþtýr. Kiriþe pozitif, negatif ve homojen sýcaklýklar uygulanmýþ ve akmanýn iç yüzeyde, dýþ yüzeyde ve ayný anda her iki yüzeyde baþladýðý görülmüþtür.

Alüminyum Titanat (Al2TiO5), düþük ýsýl iletkenlik katsayýsýna ve yüksek ýsýl þok direncine sahip seramik bir malzemedir. Al2TiO5’in sinterlemesi süresince oluþan mikro çatlaklar düþük mekanik mukavemete yol açmaktadýr. Mekanik özelliklerin iyileþtirilmesi amacýyla çeþitli oksit katký malzemeleri kullanýlmaktadýr. Bu çalýþmada, katký malzemesi olarak SiO2 kullanýlarak gözeneklilik, faz kompozisyonu, eðme mukavemeti ve mikroyapý üzerindeki etkileri araþtýrýlmýþtýr. Kompozisyonlar α-Al2O3 ve rutil (TiO2)’nin eþ molar karýþýmýna aðýrlýkça %10’a kadar kuvars (SiO2) eklenerek hazýrlanmýþtýr. Toz karýþýmý tek eksenli bir pres vasýtasýyla þekillendirilmiþ ve 1450°C'de 3 saat sinterlenmiþtir. Deneysel sonuçlar SiO2 ilavesi ile gözenekliliðin düþtüðünü ve mekanik mukavemetin arttýðýný göstermektedir. SiO2 ilavesi ile müllit oluþumunun meydana geldiði ve çatlaklarýn azaldýðý tespit edilmiþtir. Saf Al2TiO5'in eðme mukavemeti 6.80 MPa iken, %10 SiO2 ilavesiyle 38.43 MPa eðme mukavemeti elde edilmiþtir. Sonuç olarak, SiO2 ilavesi Al2TiO5 seramiklerinin fiziksel ve mikroyapýsal özelliklerinin iyileþtirilmesinde etkin bir rol oynamýþtýr.

Bu çalýþmada, atýk midye kabuklarýnýn geri dönüþümü ile vakum takviyeli reçine infüzyon kalýplama (VARIM) yöntemi kullanýlarak üretilmiþ midye kabuðu/epoksi parçacýk takviyeli kompozit malzemenin mode-I kýrýlma tokluðu deneysel olarak incelenmiþtir. Atýk malzemenin üretime sokulmasý hem üretim maliyetinin düþürülmesi hem de çevresel kirliliðin önlenmesi açýsýndan çalýþmanýn amacýný oluþturmaktadýr. Bu çalýþmada uygulanan kompozit üretim yöntemi lif takviyeli kompozit üretimde kullanýlýp parçacýk takviyeli kompozit üretiminde daha önce uygulanmamýþtýr. Bu bakýmdan seçilen takviye malzemesi ve üretim yöntemi çalýþmanýn iki yeniliðidir.
Kýrýlma tokluðunu incelemek için tek tarafý çentikli eðme numunesi ile ASTM D 5045 standardýna uygun olarak üç nokta eðme deneyleri yapýlmýþ ve güvenilirlik açýsýndan altý numune test edilmiþtir. Deney sonuçlarýna göre midye kabuðu/epoksi parçacýk takviyeli kompozit malzemenin mode-I kýrýlma tokluðu 2.44 MPa∙m1/2 olarak elde edilmiþtir. Çalýþmanýn sonuç bölümünde hasarlý numunelerin içyapýlarý taramalý elektron mikroskobu (SEM) ile incelenmiþ, deney sonuçlarý grafikler ile verilmiþ ve elde edilen sonuçlar tartýþma bölümünde literatürdeki diðer kompozit malzemeler ile karþýlaþtýrýlarak yeni malzemenin durumu belirlenmiþtir.

Bu çalýþmada, endüstrinin farklý alanlarýnda yaygýn olarak kullanýlan poliolefin esaslý malzemelerde doðal elyaf katkýsýnýn malzemenin mekanik özelliklerine etkisi araþtýrýlmýþtýr. Bu kapsamda, ilk etapta çift vidalý ekstrüderde farklý jüt oranlarýnda PP kompozit malzeme üretilmiþtir. Ýkinci aþamada ise farklý jüt oranlarýndaki PP malzemeden 450 µm kalýnlýðýnda üretilen filmler, kalýnlýðý 1 mm olan HDPE (S 0464) levha arasýna yerleþtirilerek 190 °C sýcaklýkta ve 8,163 bar basýnç altýnda preslenerek hibrit yapýda poliolefin kompozit levhalar elde edilmiþtir. Hibrit kompozit malzemenin mekanik dayanýmýndaki iyileþme % 8,6 oranýnda, % 5 jüt takviyeli hibrit kompozitte 18.41 MPa olarak gerçekleþmiþtir. Sonuç olarak, FTIR karakterizasyonunda, arayüz maddelerinin mekanik mukavemeti olumlu yönde etkilediði görülmüþtür. Çekme testi sonrasý oluþan kýrýlma yüzeylerine SEM analizi yapýldýðýnda elyaf ve polimer arasýnda etkin bir arayüz oluþtuðu, ancak üretim tekniðinden dolayý yön deðiþtiren elyaflarýn mekanik mukavemeti olumsuz yönde etkilediði saptanmýþtýr.

Bu çalýþmada, cývata baðlantýlý tabakalý kompozit levhalarda çekme dayanýmýný yüksek doðrulukta tespit edebilmek amacýyla kademeli hasar ilerleme modeli kullanýlarak hasar analizi uygulanmýþtýr. Hasar ilerleme modeli ANSYS APDL kullanýlarak hazýrlanmýþtýr. Hashin hasar kriterleri kullanýlarak sonlu elemanlar analizleri gerçekleþtirilmiþtir. Analiz sonuçlarý literatürde yer alan deneysel çalýþmalar ile karþýlaþtýrýlmýþ ve çok yakýn sonuçlar elde edilmiþtir. Ayrýca plaka geniþliði/delik çapý oraný (W/D) 2’den 4’e kadar, kenar uzaklýðý/delik çapý oraný (E/D) ise 1’den 4’e kadar deðiþtirilerek geometrik etkilerin kompozit yapýnýn yük taþýma kapasitesine etkisi araþtýrýlmýþ ve maksimum çekme dayanýmlarý hesaplanmýþtýr. W/D ve E/D oranlarý 2 için hasar levhanýn serbest kenarýna doðru kayma (yýrtýlma) þeklinde ilerlemiþtir. W/D ve E/D oranlarý 2’den büyük olduðunda hasar ezilme (yatak hasarý) þeklinde gerçekleþmiþtir. [02/902]s konfigürasyonuna sahip kompozit levhada net çekme hasarý meydana gelmemiþtir. W/D ve E/D oranlarý 3 olduðunda kompozit levha maksimum yatak (ezilme) mukavemetine ulaþmaktadýr.

Sürtünmeli delme, dönen bir takým ile iþ parçasý-takým ara yüzeyinde sürtünme sonucu oluþan ýsýnýn etkisiyle geleneksel olmayan önemli bir imalat yöntemidir. Bu yöntemin amacý, ince cidarlý saclarda, deliðin alt kýsmýnda meydana gelen kovan aracýlýðýyla baðlantý uzunluðunun arttýrýlmasýdýr. Bu çalýþmada, sürtünmeli delme yönteminde malzeme kalýnlýðýnýn ve takým çapýnýn elde edilen kovan yüksekliðine (ha), kovan çeper kalýnlýðýna (hç) ve mikro sertlik deðiþimine etkilerinin araþtýrýlmasý amaçlanmaktadýr. Deney çalýþmalarýnda, koniklik açýsý φ=36°, çaplarý Ød=5 mm, Ød=10 mm, Ød=15 mm ve Ød=20 mm olan tungsten karbür (WC) takýmlar kullanýlmýþtýr. Sürtünmeli delme iþlemleri kalýnlýðý t=2 mm, t=4 mm, t=6 mm, t=8 mm ve t=10 mm olan St37 çeliðine uygulanmýþtýr. Deney çalýþmalarý, devir sayýsý n=1120 d/d, ilerleme miktarý f=25 mm/dak þartlarýnda yapýlmýþtýr. Malzeme kalýnlýðý ve takým çapýnýn, kovan yüksekliði, kovan dýþ çapý ve kovan biçimleri üzerindeki etkileri araþtýrýlmýþ ve mikro sertlikte meydana gelen deðiþiklikler incelenmiþtir. En ideal kovan yüksekliði ha=15.30 mm, en ideal kovan çeper kalýnlýðý hç=4.25 mm ve en yüksek mikrosertlik deðeri ise 183 HV olarak elde edilmiþtir. Malzeme kalýnlýðý ve takým çapýnýn kovan çeper kalýnlýðý ve kovan yüksekliði üzerinde önemli bir etkisinin olduðu, ancak mikro sertlik deðerlerinin fazla deðiþmediði gözlenmiþtir.

Talaþlý imalat operasyonlarýnda ürün kalitesini belirleyen birçok parametre bulunmaktadýr. Bu parametrelerin baþýnda da yüzey kalitesi gelmektedir. Yüzey kalitesi; iþ parçasýnýn tribolojik, sýzdýrmazlýk, hidrodinamik, elektrik ve ýsý iletimi gibi özelliklerini etkilemektedir. Ýdeal pürüzlülük deðerlerinin elde edilebilmesi için kesme parametrelerinin doðru bir þekilde belirlenmesi gerekmektedir. Bu çalýþmada AISI 1050 çeliði kullanýlarak üç farklý kesme hýzý, ilerleme ve kesme derinliði ile tornalama deneyleri yapýlmýþtýr. Deneyler sonucunda yüzey pürüzlülüðü için en etkili kesme parametreleri belirlenmiþtir. Kesme parametreleri ve yüzey pürüzlülüðü arasýndaki iliþki, oluþturulan matematiksel modeller ve denklemler ile ifade edilmiþtir. Kesme parametrelerinin talaþ oluþumuna etkileri araþtýrýlmýþ ve farklý kesme parametrelerinin talaþ geometrisini nasýl deðiþtirdiði açýklanmýþtýr.

Alüminyumdaki silisyum ötektik fazýnýn küreselleþmesi, döküm için önemli bir parametredir ve malzeme özelliklerini önemli ölçüde etkiler. Sr alüminyumda ötektik modifikasyon için uzun süredir kullanýlmaktadýr ve bu konuda birçok araþtýrma yapýlmýþtýr. Bu çalýþmada Sr ilavesinden sonra bekletme süresinin alüminyumun mekanik özelliklerine ve ötektik faz modifikasyonuna etkisi incelenmiþtir. Modifikasyon için 200 ppm Sr, bekletme süreleri ise 20, 40 ve 80 dakika olarak seçilmiþtir. Mekanik özelliklerin tespiti için çekme testi yapýlarak çekme dayanýmý ve uzama deðerleri ölçülmüþtür. Ötektik modifikasyonu ölçmek için, ötektik silisyum partiküllerinin boy/en oranlarý ölçülmüþtür. Ek olarak, sývý metalin Bifilm indeksi vakum altýnda katýlaþtýrma testi (VAK) ile ölçülmüþtür. Bekleme süresindeki artýþla birlikte, en boy oranýnda ve Bifilm indeksinde artýþ gözlenmiþtir. Çekme dayanýmý ve uzama deðerlerinin ise tutma süresi arttýkça azaldýðý gözlenmiþtir.

Isýl yalýtým günümüz uçaklarýnda olmasý gereken önemli bir yapýsal unsurdur.Yalýtým esnasýnda kullanýlan yalýtým malzemesinin fiziksel özellikleri, kütlesel artýþ, yararlý hacimde azalma ve kaybedilen ya da kazanýlan ýsý miktarýný etkilemesinden dolayý önemlidir. Yolcularýn ýsýl konforunu saðlamasý, aviyonik elemanlarýn uygun sýcaklýkta tutulmasý vb. etkilerden dolayý yalýtým malzemesinin ýsýl yükler üzerindeki etkisi önemli hale gelmiþtir. Vakum yalýtým panelleri (Vacuum Insulation Panel, VIP) ýsý kayýplarýnýn engellenmesi amacýyla kullanýlmaktadýr. VIP, diðer yalýtým malzemelerine göre ýsý kayýplarýný azaltmayý daha az malzeme kalýnlýðý ile sunmaktadýr. VIP diðer yalýtým malzemeleri ile kýyaslandýðýnda, ýsý iletim katsayýsý oldukça düþüktür. VIP, günümüzde soðuk depolama, uzay/hava araçlarý ve binalarda tercih edilmektedir. VIP, genel olarak havasý alýnmýþ iç yapý, mukavemet saðlayan yapý elemaný, ýþýma ile ýsý aktarýmýný engelleyen yapý elemaný ve sýzdýrmazlýk elemanýndan oluþur. Çalýþma kapsamýnda yalýtýmýn gerekliliði, havacýlýk için önemi, kullanýlan yalýtým malzemelerinin kýyaslanmasý ve VIP hakkýnda bilgiler verilerek havacýlýk alanýnda kullaným alanlarýna deðinilmiþtir. Farklý uçuþ yükseklikleri için, belli uzunluða ve yarýçapa sahip bir uçaðýn ýsýl yükleri, iki farklý yalýtým malzemesi uygulanarak incelenmiþtir. Çalýþma içerisinde sadece VIP uygulamasýnýn teorik kýsmý incelenmiþ, uygulama kýsmýna deðinilmemiþtir.

Sýcak hava ile kurutma modellenmesi, gýda kalitesini arttýrmak ve enerji tüketimini azaltmak için çok önemlidir. Çalýþmanýn amacý, sýcak hava kurutma yöntemi ile muz dilimlerinin kuruma davranýþlarýný incelemektir. Muz dilimlerinin kurutma kinetiði, farklý hava sýcaklýklarý (40, 50, ve 60°C) için deneysel olarak incelenmiþtir. Kurutma modelleri deneysel verilere uygulanmýþtýr. Deneysel verilere en yakýn sonuçlarý veren model Midilli modeli (R2=0.99) olarak tahmin edilmiþtir. Ürünün nem içeriði azaldýkça L (parlaklýk) renk deðerinin azaldýðý belirlenmiþtir. Efektif difüzyon katsayýlarý (2.02×10-10, 5.05×10-10, ve 8.08×10-10 m2 s-1), aktivasyon enerjisi (61.1 kJ (mol)-1) ve büzülme katsayýlarý (%23, %32 ve %40) hesaplanmýþ ve sonuçlarýn gýda kurutulmasý üzerinde literatürde verilen bilgiler ile uyumlu olduðu görülmüþtür. Deneysel çalýþmadan elde edilen sýcaklýk ve nem içeriði deðerleri nümerik analiz sonuçlarý ile karþýlaþtýrýlmýþ ve uyumlu olduðu bulunmuþtur.

Bu çalýþma, konvektif kurutucuda salatalýðýn kurutulmasýna etki eden parametrelerin optimizasyonunun Taguchi metodu ile uygulamasýný göstermektedir. Kurutma parametreleri olarak 0.5, 0.8 ve 1 m/s hava hýzlarý, 40, 50 ve 60°C hava sýcaklýklarý ve 0.5, 1 ve 1.5 cm ürün kalýnlýklarý alýnmýþtýr. Kurutma süresi sonunda her bir parametrenin ürün nemi, büzülme katsayýsý, ekserji verimliliði ve ekserjetik geliþme potansiyeli deðerleri üzerindeki katký faktörü ANOVA analizi ile araþtýrýlmýþtýr. Ürünün kurutulmasýnda kalýnlýðýn etkisinin, ekserji veriminde ise hava sýcaklýðýnýn etkisinin en fazla olduðu görülmüþtür. Kuruma süresinin minimize edilmesinde optimum kurutma koþullarýnýn 1m/s hava hýzý, 60°C hava sýcaklýðý ve 0.5 cm ürün kalýnlýðý olduðu tespit edilmiþtir. Ekserji veriminin en fazla olmasý için 0.5 m/s hava hýzý, 60°C hava sýcaklýðý ve 0.5 cm ürün kalýnlýðý seçilmelidir.

Francis tipi su türbinlerinin çeþitli debi ve düþü deðerlerini kapsayan geniþ bir çalýþma aralýðý olduðu için güç üretiminde sýk kullanýlýrlar. Her hidroelektrik santralin kendi özelliklerine uygun türbin tasarýmýna ihtiyacý vardýr; çünkü, türbin tasarým prosesinin en önemli iki parametresi olan düþü ve debi her santral için farklýdýr. Ayar kanatlarý türbinin tek hareket ettirilebilen parçasýdýr. Türbinden geçen debiyi düzenlemeye yararlar. Bu çalýþmada, Hesaplamalý Akýþkanlar Dinamiði (HAD) bazlý bir genelleþtirilmiþ tasarým yöntemi geliþtirilerek iki ayrý hidroelektrik santralin türbin tasarýmýna uygulanmýþtýr. Ayar kanadý profili, merkezden kaçýklýk, kanat açýlarý, kanatlarýn örtüþme yüzdeleri, ayar kanat sayýsý, rotor-stator mesafesi gibi tasarým parametrelerinin etkileri incelenmiþtir. Sonuçlar her bir parametre için incelenmiþ, akýþ fiziði ve tasarýmcý açýsýndan önemli bulgular belirlenmiþtir.

Yenilenebilir ve çevre dostu bir yakýt olan biyodizelin dizel yakýtý ile kýyaslandýðýnda en önemli avantajlarýndan bazýlarý, parlama noktasý sýcaklýðýnýn ve setan sayýsýnýn yüksek olmasýdýr. Enerji Piyasasý Düzenleme Kurulu tarafýndan yayýnlanan “Motorin türlerine biodizel harmanlanmasý” hakkýndaki tebliðe göre, 1.1.2018 tarihinden itibaren biyodizelin hacimsel olarak % 0.5 oranýnda motorine ilave edilmesi zorunlu hale getirilmiþtir. Ayrýca, Avrupa Parlamentosu’nun 2003/30/EC sayýlý biyoyakýtlar konulu direktifi, üye ülkelerin 2020 yýlýnda en az % 10 oranýnda yenilenebilir yakýtlarýn kullanýmýný mecburi hale getirmiþtir. Dünyada ve ülkemizde bu denli önemli bir noktaya gelen biyodizelin birçok üstün özelliklerine raðmen, üretim maliyeti ve viskozitesi yüksektir. Üretim maliyetinin yüksek olmasý biyodizelin daha yaygýn olarak kullanýlmasýný engellerken, viskozitesinin yüksek olmasý ise motor performansý ve eksoz emisyonlarýný olumsuz yönden etkilemektedir. Bu yüzden, sunulan çalýþmada, viskozitenin ve üretim maliyetinin azaltýlmasý için, transesterifikasyona etki eden parametrelerin üretilen atýk kýzartma yaðý biyodizelinin viskozitesine etkileri tam bir matris þeklinde incelenerek en düþük viskoziteyi veren reaksiyon parametreleri belirlenmiþtir. Optimum parametrelere göre üretilen biyodizelin viskozite deðeri, farklý çalýþmalarda üretilen biyodizellerin viskozite deðerleri ile kýyaslanmýþtýr. Deney sonuçlarýna göre, % 1.25 oranýnda potasyum metoksit ve 10.5: 1 alkol/yað mol oranýnda etil alkol kullanýlarak 70 ℃ reaksiyon sýcaklýðýnda ve 121 dakika reaksiyon süresi sonunda üretilen biyodizelin 3.595 mm2/s (cSt) ile en düþük viskoziteye sahip olduðu belirlenmiþtir. Üretilen biyodizelin yakýt özelliklerinin EN 14214 standardýna uygun olduðu tespit edilmiþtir. Ayrýca, bu çalýþmada elde edilen viskozite deðerinin (3.595 mm2/s) literatürdeki diðer çalýþmalarda elde edilen viskozite deðerlerine göre daha düþük olduðu belirlenmiþtir.

Ýçten yanmalý motorlarýn enerji ihtiyaçlarý genellikle fosil yakýtlardan karþýlanmaktadýr. Fosil yakýtlarýn gün geçtikçe tükenmelerine baðlý olarak yenilenebilir enerji kaynaklarý araþtýrmacýlarýn ilgisini çekmektedir. Biyogaz organik atýklardan üretilen alternatif bir yakýttýr. Bu çalýþmada dizel-biyogaz çift yakýtlý bir motorda dizel yakýt miktarýnýn egzoz emisyonlarýna etkisi incelenmiþtir.
Deneyler 1.6 litre, dört zamanlý, su soðutmalý, aþýrý doldurmalý, ortak hatlý yakýt püskürtme sistemine sahip dört silindirli bir dizel motorda gerçekleþtirilmiþtir. Motorun elektronik kontrol ünitesinin orijinal ayarlarýnda herhangi bir deðiþiklik yapýlmamýþtýr. Çift yakýtlý çalýþmalarda motorun enerji ihtiyacýnýn %20’si, %30’u, %40’ý ve %50’si dizel yakýt ile karþýlanmýþtýr. Deneylerde motor momenti 40 Nm, 60 Nm ve 80 Nm arasýnda deðiþtirilmiþ ve motor devri 1750 d/d’da sabit tutulmuþtur. HC, CO2 ve NOx emisyonlarý dizel yakýt miktarýnýn artýþýna baðlý olarak azalýrken is emisyonu artmýþtýr. Silindire gönderilen biyogaz miktarýnýn artmasý hem ön karýþýmlý yanma fazýnda yanan yakýt miktarýný hem de NOx emisyonlarýný arttýrmýþtýr. Biyogazýn içeriðinde bulunan CO2 ise yakýt hava karýþýmýný seyrelterek HC ve is emisyonlarýný yükseltmiþtir.

Bu çalýþmada, gündelik hayatýmýzda en çok kullanýlan iklimlendirme sistem uygulamalarýndan biri olan split klimalardaki ýsý deðiþtiricileri ele alýnmýþtýr. En yaygýn kullanýlan ýsý deðiþtiricisi tipi ele alýnmýþtýr. Oluþturulan matematiksel modelin doðrulamasý yapýlmýþtýr. Gerçek çalýþma þartlarýna en yakýn koþullar altýnda inceleme yapýlarak tasarým parametrelerinin ýsýl kapasiteye ve sistem verimliliðine olan etkileri sayýsal olarak incelenmiþtir. Tasarým parametreleri geniþ bir çalýþma alanýna sahip olmakla birlikte, bu çalýþma kapsamýnda; boru çapý, borular arasý dikey/yatay mesafe, kanatlar arasý boþluk ve kanat et kalýnlýðý deðiþimi durumlarý için inceleme yapýlmýþtýr. Düz kanat borulu ýsý deðiþtiricisi modelinde, laminar akýþ ve belirli sýnýr koþullarý altýnda tasarýmsal deðiþimlerin ýsý transferi, basýnç düþüþü ve akýþ hýzý üzerindeki etkileri Sonlu Hacimler Metodu kullanýlarak incelenmiþtir. Yapýlan analizler sonucunda bulunan Nusselt sayýsý, taþýným katsayýsýna baðlý olarak gerçekleþen ýsý transferi miktarýna göre optimum tasarým parametreleri iyileþtirme önerisi olarak sunulmuþtur.

Demir-çelik sektörü günümüzde enerji tüketimi açýsýndan kritik bir öneme sahiptir. Demir-çelik üretim sürecinin yüksek enerji ihtiyacý, beraberinde yüksek maliyetleri de getirmektedir. Bu durum, sektörde ürün kalitesini koruyarak enerji ihtiyacýnýn azaltýlmasý ve enerji tasarrufu yapýlmasý stratejileri geliþtirme ihtiyacýný doðurmaktadýr. Bu çalýþmada; demir çelik sektörünün önemli enerji tasarruf yöntemlerinin bir tanesi olan Yüksek Fýrýn Tepe-Basýncý Türbin sistemi (TBT) incelenmiþtir. TBT sisteminin önemi, iþletme koþullarý, iþletme parametreleri ve enerji geri kazanýmýný etkileyen faktörler ele alýnmýþ olup, örnek bir TBT için iþletme parametrelerinin enerji geri kazanýmýna etkisi araþtýrýlmýþtýr. Ampirik formüller ile hesaplanan elektrik üretimi deðerleri ve parametrelere dayalý çoklu lineer iliþkiyi gösteren bir model ile tahmin edilen üretim deðerleri, sistem gözlem deðerleri karþýlaþtýrýlmýþtýr.

Demiryolu araçlarý hareket ederken, tünellerin veya köprülerin baþlangýç ve bitiþ noktalarýndaki geçiþlerde ani bir üstyapý sertliði deðiþikliði, hem ray yapýsýnda hem de araçta istenmeyen titreþimlere neden olur. Bu çalýþmada, demiryolu geçiþ bölgesi olarak ele alýnan farklý sertlik deðerlerine sahip rijit bir üst yapý hattýndan geçen hafif raylý taþýta dair, tek boyutlu tren-yol dinamik model çifti kullanýlarak simülasyonlar yapýlmýþtýr. Hafif metro aracý ve yol Ýstanbul ulaþýmýnda kullanýlan gerçek koþullar dikkate alýnarak modellenmiþtir. Rayýn modeli, sert bir zemine viskoelastik bir temel olarak baðlanan ayrýk desteklenmiþ ray pedleri üzerine oturan bir Euler-Bernoulli kiriþten oluþur. Düþey titreþimler, dinamik bir tekerlek-ray temasý içeren yol ve 16 serbestlik dereceli yarým taþýt modellerinin birleþtirildiði bir model ile analiz edilmiþtir. Ýkincil süspansiyonlara paralel olarak çalýþmak üzere, üstyapýnýn dinamik koþullarýnýn deðiþimi ve ray düzensizlikleri sonucu hafif metro aracýnda ortaya çýkan düþey titreþimlerin bastýrýlmasý için iki farklý kontrolör tasarlanmýþtýr. Ortalama ve maksimum iþletme hýzlarýnda, ray düzensizlikleri olan ve olmayan, yüksüz ve tam yüklü araç koþullarý dahil olmak üzere birçok simülasyon senaryosunda, bulanýk mantýk denetleyicisinin yaygýn olarak kullanýlan PID denetleyicisine göre üstünlüðü zaman ve frekans alanýnda gösterilmiþtir.

Enerji sürekli ihtiyaç ve bu ihtiyaç gittikçe artan bir kaynaktýr. Bu enerji kaynaklarýndan biri olan yenilenebilir enerji, hem temiz hem de sürdürülebilir olmasý dünyamýz için oldukça önemlidir. Dünyada orta kuþak ülkelerden biri olan Türkiye, yenilenebilir enerji kaynaklarý açýsýndan oldukça þanslý bir ülkedir.
Bu çalýþmada, Erzurum, Erzincan ve Sivas illeri için güneþ enerji kaynaðý tesisi kuruluþ yeri seçimi ve enerji verimliliði için model önerilmiþtir. Bu model deterministik ve robust optimizasyon ile çözülerek en uygun yer belirlenmeye çalýþýlmýþtýr. Çalýþma sonunda her iki çözüme göre kuruluþ yeri seçimi için en uygun ilin Erzurum olduðu belirlenmiþtir. Erzurum ili için deterministik çözüme göre verim 83950724.1 ile 87591854.81 arasýnda bulunurken, robust çözüme göre verim 83416034.92 ile 87065524.19 arasýnda bulunmuþtur. Ýki çözüm arasýnda yaklaþýk olarak %0.618 lik bir fark bulunmuþtur.

Günümüzde trafik sýkýþýklýðý, insan yaþamýný pek çok açýdan olumsuz etkileyen önemli sorunlardan birisidir. Trafik sýkýþýklýðý özellikle zirve saatler olarak isimlendirilen trafik yoðunluðunun en fazla olduðu sabah ve akþam saatlerinde yaþanmaktadýr. Bu saatlerdeki trafik sýkýþýklýðýnýn temel nedeni ise özel ve kamudaki iþyerlerinin mesai baþlangýç ve bitiþ saatlerinin genellikle çok yakýn olmasýdýr. Zirve saatlerdeki ulaþým talebinin daha geniþ zaman dilimine yayýlmasý trafik sýkýþýklýðýnýn azaltýlmasý için yollardan birisidir. Kademeli mesai saati uygulamasý bu amaçla kullanýlan yöntemlerden birisidir.
Bu çalýþmada, kademeli mesai saati stratejisi ile zirve saatlerdeki trafik sýkýþýklýðýný azaltmak için bir matematiksel model önerilmektedir. Modelde bir þehirdeki baþlangýç-varýþ noktalarý arasýndaki ulaþým talepleri, güzergâhlar ve yollarýn kapasiteleri dikkate alýnarak her bir varýþ noktasýnýn mesaiye baþlama saatinin belirlenmesi amaçlanmaktadýr. Bunun için bir 0-1 tam sayýlý hedef programlama modeli geliþtirilmiþtir. Geliþtirilen model farklý büyüklükteki veri setleri için çözülmüþtür. Elde edilen sonuçlar kademeli mesai saati stratejisinin zirve saatlerdeki trafik sýkýþýklýðýný büyük ölçüde azaltacaðýný göstermektedir.

Hizmet kalitesini arttýrmak, günümüzde iþletmeler için her zamankinden daha fazla önem arz etmektedir. Bununla beraber hizmet sektöründe, hizmet kalitesine etki eden faktörler hizmetin türüne ve yapýsýna göre deðiþkenlik göstermektedir. Kent içi toplu taþýmacýlýk sektöründe de durum diðer hizmet sektörlerinden farklý deðildir. EN 13816 Yolcu Taþýmacýlýðýnda Hizmet Kalitesi Yönetimi Standardý 2002 yýlýnda kent içi toplu taþýma sektöründe bir kalite yaklaþýmý geliþtirmek amacý ile oluþturulmuþtur. Toplu taþýmacýlýk hizmet kriterlerini tanýmlamak ve uygunluk noktasýnda sertifika vermek amacý ile oluþturulan NF 281 Yolcu Taþýmacýlýðý Standardý 2003 yýlýndan itibaren EN 13816 standardýný kýlavuz kaynak olarak kullanýr hale gelmiþtir. EN 13816 standardýna göre, müþteri odaklý ve hizmet saðlayýcý odaklý olmak üzere iki çeþit hizmet kalitesi ölçümü yapýlmaktadýr. Hizmet saðlayýcý odaklý hizmet kalitesi ölçümü, performans ölçümü adýný alýr. Bu araþtýrmada, Kayseri Ulaþým A.Þ. Hafif Raylý Sistem Ýþletmesi T1 hattý için, hizmet saðlayýcý odaklý hizmet kalitesi ölçüm modelinin tasarýmý; bir baþka deyiþle performans ölçüm modelinin tasarýmý ele alýnmýþtýr. Performans ölçüm modelinin tasarýmý ile hizmet taahhütleri, hizmet taahhütleri ölçüm ve deðerlendirme sistemi, hizmet düzeyi hesaplama yöntemleri, hizmet taahhütleri yönetim unsurlarý geliþtirilmiþtir. Bu geliþtirmeler NF 281 Standardýnýn gereklilikleri dikkate alýnarak yapýlmýþtýr.

Saðlýk hizmetlerinin kesintisiz sürdürülebilmesi için diðer saðlýk çalýþanlarý gibi hemþireler de nöbet tutarak çalýþmak zorundadýrlar. Oldukça zorlayýcý þartlar altýnda çalýþan hemþireler için nöbet çizelgelerinin adil ve dengeli olmasý çok önemlidir, aksi takdirde fiziksel ve psikolojik olarak olumsuz etkilenirler. Bu kadar önemli olmasýna karþýn hemen her saðlýk kurumunda bu çizelgeler manuel olarak hazýrlanmaktadýr. Akademik yayýnlar ile geliþtirilen çözüm metotlarý ise bir karar destek sistemine dönüþtürülemediði için sürdürülebilir deðildir. Bu çalýþmada Ýstanbul’da yer alan bir hastanenin kardiyovasküler cerrahi servisinin hemþire nöbet çizelgeleme problemi ele alýnmýþtýr. Problem için öncelikle bir karma tam sayýlý programlama modeli oluþturulmuþtur. Sonrasýnda bu model, yazýlým bilgisi sýnýrlý son kullanýcýlara hitap eden bir karar destek sistemine dönüþtürülmüþtür. Bu sistem sayesinde adil ve dengeli nöbet çizelgeleri çok kýsa sürede oluþturulabilmektedir.

Tedarikçi seçimi tedarik zinciri yönetiminde en önemli stratejik konulardan biridir ve bir organizasyonda kilit bir rol oynar. Uygun bir tedarikçi seçmek satýn alma departmanýnýn en önemli kararlarýndan biridir ve bu karar genellikle çeþitli kriterlere dayanýr. Bu çalýþmada iki aþamalý üretim süreci olarak ifade edilen bir tedarik zinciri yapýsýnda girdi, ara ürün ve çýktý ile birlikte en iyi (en etkin) tedarikçiyi deðerlendirmek ve seçmek için karma-tamsayýlý bir Veri Zarflama Analizi modeli önerilmiþtir. Hem plastik ambalaj kayýþý endüstrisindeki firmalarýn hem de reçine üreten firmalarýn tedarikçilerinin seçilmesi probleminde önerilen model uygulanmýþ ve modelin performansý diðer çalýþmalarla karþýlaþtýrýlmýþtýr. Sonuçlar önerilen karma tamsayýlý iki aþamalý modelin karar vericinin tedarikçi seçimini kolaylaþtýrdýðý göstermektedir.

Bu çalýþmada, aðýz ve diþ saðlýðý hizmeti sunan tesislerin göreli etkinlerini ölçmek için bir Veri Zarflama Analizi (VZA) modeli önerilmiþtir. Bu amaçla, karar verici tercihlerinin model çýktýlarýna, yani tedavi alternatiflerine yansýtýlabildiði Aðýrlýk Kýsýtlý VZA (AK-VZA) modeli kurgulanmýþtýr. Çýktýlarýn hepsinin eþit önemde olduðunu varsayan Temel VZA (T-VZA) modeli ise karþýlaþtýrma amacýyla kullanýlmýþtýr. Ýstanbul’da Saðlýk Bakanlýðý’na baðlý tesisler üzerinde yapýlan analiz sonuçlarý, önerilen AK-VZA’nýn T-VZA’ya göre daha gerçekçi ve seçici sonuçlar verdiðini göstermiþtir. Tesislerin etkinlik performanslarýna bakýldýðýnda ise, Aðýz ve Diþ Saðlýðý Merkezleri (ADSM) ve Aðýz ve Diþ Saðlýðý Hastaneleri (ADSH) gibi büyük ölçekli tesislerin Eðitim Araþtýrma Hastaneleri (EAH) ve Devlet Hastaneleri (DH) gibi aðýz ve diþ saðlýðý açýsýndan küçük ölçekli tesislere göre çok daha etkin olduðu görülmüþtür. Bu sonuçlar, aðýz ve diþ saðlýðý hizmetlerinde tesis büyüklüðünün etkinlik için önemli bir unsur olduðunu göstermektedir.

Ýþletmelerin sürdürülebilirliði açýsýndan müþteri iliþkileri yönetimi (CRM) ele alýnmasý gereken en önemli konulardan biridir. Faaliyetlerinin merkezine müþteriyi koyan ve müþterileriyle olan iliþkisini verimli bir þekilde kullanan iþletmeler rakiplerine göre rekabet üstünlüðü saðlayarak mevcut konumlarýný saðlamlaþtýrmaktadýr. Müþteri iliþkileri yönetiminin bir ihtiyaç haline gelmesiyle birlikte ülkemizde ve tüm dünyada teknoloji firmalarý tarafýndan CRM yazýlýmlarý geliþtirilmektedir. Yazýlým alternatiflerinin ve seçim kriterlerinin çokluðu CRM yazýlýmý seçimi kararýný zorlaþtýrmaktadýr. Konaklama iþletmeleri gibi ayný anda pek çok departmanda kullanýlacak bu yazýlýmýn seçiminde departman yöneticilerinin ortak görüþü de büyük önem kazanmaktadýr. Bu çalýþmada Antalya’da faaliyet gösteren beþ yýldýzlý bir konaklama iþletmesinin CRM yazýlýmý seçimi ele alýnmaktadýr. Çalýþmada kriterlerin belirlenmesi ve elenmesinde Delphi tekniðinden faydalanýlmýþtýr. Belirlenen kriterlerin aðýrlýklarýnýn hesaplanmasý DEMATEL yöntemi ile yapýlmýþtýr. Elde edilen aðýrlýklar TODIM yöntemine girdi olarak kullanýlarak iþletme için en uygun CRM yazýlýmý belirlenmiþtir.

Kurumsal Kaynak Planlama (KKP), kurumlarýn tüm iþ süreçlerinin bütünleþik bir veri tabanýndan yönetilmesini saðlamaktadýr. Kurulum sürecinde, kurulum yapýlan firmanýn iþ süreçleri ve ilgili KKP sistemi üzerinde karmaþýk ve uygulamasý zorlu birçok deðiþiklik yapýlmasý gerekmektedir. KKP yazýlýmlarýnýn kurulumu esnasýnda karþýlaþýlan engeller kurulumun baþarýsýný olumsuz þekilde etkilemektedir. Bu nedenle KKP kurulum sürecinde karþýlaþýlan zorluk ve engellerin analiz edilmesi, bu engellerin ortadan kaldýrýlmasý için bir ihtiyaç halini almýþtýr. Bu çalýþma Türkiye’deki küçük ve orta ölçekli iþletmelerde KKP kurulum sürecinde karþýlaþýlan engelleri tanýmlanmakta ve bunlarýn birbirleri ile iliþkilerini analiz ederek, engelleri anlamamýza katký saðlamaktadýr. Böylece çalýþmanýn sonunda KKP kurulum sürecinin daha kolay ve sorunsuz yönetilmesine yönelik öneriler sunulmaktadýr. Bu amaç doðrultusunda literatür taramasý yapýlmýþ ve tespit edilen engeller, uzman akademisyen ve sektör çalýþanlarý tarafýndan deðerlendirilerek güncellenmiþ ve bu çalýþmada ele alýnan engellerin listesi belirlenmiþtir. Belirlenen bu engellerin birbirleri ile iliþkilerini tanýmlamak için anketler oluþturulmuþ ve uzman görüþleri alýnmýþtýr. Toplanan veriler Yorumlayýcý Yapýsal Modelleme ve MICMAC (Cross Impact Matrix Multiplication Applied to Classification) yöntemleri ile analiz edilerek engeller arasý yapýsal iliþki modeli ortaya konmuþtur. Modelin iþlerliði KKP kurulum sürecinde olan ve soðutucu dolap üretimi yapan orta ölçekli bir firma vakasý ile irdelenmiþtir. Bu çalýþma, KKP kurulum sürecinin önündeki engellerin daha iyi anlaþýlmasý ve süreci sekteye uðratan durumlarýn önüne geçilmesini mümkün kýlmasý ile hem literatüre hem de sektör yetkililerine net katký saðlamaktadýr.

Hücre oluþturma problemi ile ilgili çalýþmalarýn çoðunluðunda sadece parça ve makine atamasý ele alýnmaktadýr. Ýþlerin makinelerde yapýlmasý sýrasýndaki önemli rolü nedeniyle iþçilerin hücrelere atanmasý, hücresel üretim sisteminden beklenen faydanýn elde edilmesinde oldukça kritik bir faktör olmaktadýr. Ýþçilerin ve makinelerin parça iþlemedeki yeteneklerini dikkate almak, kaynaklarýn verimliliðini ve esnekliði artýrmada oldukça önemlidir. Bu çalýþmada, üç boyutlu parça-makine-iþçi temas matrisini dikkate alan kübik hücre oluþturma probleminin çözümü için arý algoritmasý geliþtirilmiþtir. Geliþtirilen algoritma, hücre sayýsýnýn önceden bilindiði ve sabit olduðu literatürdeki diðer çalýþmalardan farklý olarak, eniyi hücre sayýsýný belirleyebilmektedir. Arý algoritmasýnýn performansý, literatürden alýnan problemler kullanýlarak test edilmiþtir. Elde edilen sonuçlar, çözülen 11 problemin dokuzunda önerilen algoritmanýn bilinen eniyi çözümlere ulaþtýðýný ve kalan ikisinde de daha iyi çözümler bularak baþarýlý olduðunu göstermiþtir. Hücre sayýsýnýn bilinmediði durumda ise problemlerin %100’ünde önerilen algoritma ile daha iyi çözümlere eriþilmiþtir.

Futbol karþýlaþmalarýna yönelik bahislerin dikkate alýndýðý bu çalýþma kapsamýnda, bahis oynayan kiþilerin riske karþý tutumlarý Beklenti Teorisi’nden (Prospect Theory) yararlanýlarak incelenmektedir. Karþýlaþmalardan bir süre önce bu bahislerin oranlarý çeþitli faktörler hesaba katýlarak bahis þirketleri tarafýndan belirlenmekte ve kiþilerin oynamasý için bahse açýlmaktadýr. Bazý sonuçlara yüksek miktarda bahis yapýldýðý zaman ilgili karþýlaþma sonucunun bahis oranlarý þirket tarafýndan deðiþtirilmektedir. Bu deðiþiklikler, bahisler açýk kaldýðý sürece oranlarýn güncellenmesi ile sisteme yansýtýlmaktadýr. Çalýþma kapsamýnda ev sahibi takýmýn kazanmasý, beraberlik ve deplasman takýmýnýn kazanmasý þeklinde sadece karþýlaþmanýn sonucuna yönelik bahisler dikkate alýnmýþtýr. Bu doðrultuda, kiþilerin hangi oranlar için bu üç tip karþýlaþma sonucundan herhangi birine bahis oynamak isteyeceði ve hangi oranlar söz konusu olduðunda bahis oynamaktan vazgeçeceði sorulmuþ, sonuçlar Beklenti Teorisi prensipleri doðrultusunda analiz edilmiþtir.

Ekmek israfý pek çok ülke için önemli bir mali ve çevresel sorun oluþturmaktadýr. Bu problem, içinde pek çok geri besleme döngüsü içeren, dinamik ve karmaþýk bir sistem problemidir. Bu çalýþmada, ekmek israfýnýn oluþumu sistem dinamiði yöntemiyle analiz edilmiþtir. Sistem dinamiði yöntemi geri besleme döngüleri içeren dinamik problemlerin modellenmesine ve analiz edilmesine olanak saðlayan bir yaklaþýmdýr. Bu çalýþmada sunulan model, ekmek üretim ve tedarik zincirinin çesitli aþamalarýný kapsamaktadýr. Oluþturulan model farklý parametre deðerleri ve gelecek senaryolarý altýnda test edilmiþ, sonuçlar analiz edilmiþtir. Simulasyon senaryolarýnda Ýstanbul þehrine ait veri seti kullanýlmýþtýr. Senaryo sonuçlarý ekmek israfýnýn önlenmesinde en önemli faktörün ekmeðin raf ömrü olduðunu göstermiþtir. Ekmeðin raf ömrünün iki katýna çýkarýlmasýnýn ekmek israfýný %25 oranýnda azaltabileceði bulunmuþtur.

Saðlýk tesisleri, büyük bir enerji tüketimine sahip ana binalardan biridir. Bu durum, enerji verimliliði ilkelerine ve bu tesisler için maliyet etkinliðine dayalý iyi bir enerji planlamasý ve yönetimine duyulan ihtiyacý ortaya koymaktadýr. Bu baðlamda, 2006 ve 2018 yýllarý arasýnda enerji planlamasý, enerji yönetimi, enerji verimliliði, alternatif enerji teknolojilerinin seçimi, farklý enerji kaynaklarýnýn kullanýlmasý, enerji yenileme / yenileme çalýþmalarý gibi saðlýk kurumlarý için gerçekleþtirilen enerji çalýþmalarýna iliþkin literatür taramasý gerçekleþtirilmiþtir. Araþtýrma sorularýnýn ve arama aþamalarýnýn tanýmlandýðý bir sistematik literatür taramasý methodu kullanýlmýþtýr. Bu literatür çalýþmasý, Scopus veritabanýnda enerji ve saðlýk ile ilgili anahtar kelimeler üzerine yapýlmýþtýr. Scopus veritabanýndan elde edilen verilerin analizinden sonra, toplam 176 öncellikli çalýþma enerji verimliliði, enerji planlamasý ve enerji yönetimi ile iliþkilerine göre sýnýflandýrýlmýþtýr. Her kategoride, önemli araþtýrma konularý, bulgular ve mühim görülen yönler analiz edilmiþ ve raporlanmýþtýr. Bu analiz ile mevcut literatürdeki geliþmeler ortaya konmuþ ve gelecekteki araþtýrmalar için potansiyel alanlar önerilmiþtir. Elde edilen sonuçlar, saðlýk tesisleri için enerji ile ilgili çalýþmalarýn trend konular arasýnda olduðunu göstermektedir. Enerji için minimum maliyet ve maksimum fayda saðlamak amacýyla, alternatif enerji uygulamalarýna yönelik olarak yöneylem araþtýrmasý ve mühendislik ekonomisinin çözüm yöntemlerini kullanan makalelerin özellikle ön planda olduðu belirlenmiþtir. Enerji problemleri için çözüm yöntemi olarak, Karýþýk Tam Sayýlý Doðrusal Programlamanýn 20 makale ile en çok kullanýlan yöntem olduðu görülmektedir. Öte yandan, enerji maliyetlerini ve atýk enerjiyi mimimize eden ve büyük binalar için oldukça uygun olan kojenerasyon ve trijenerasyon uygulamalarýnýn 83 makale ile üzerinde en çok çalýþýlan alternatif enerji uygulamalarý olduðu görülmektedir.